با گسترش زنجیره‌های تأمین جهانی و افزایش انتظارات مشتریان برای تحویل سریع و کارآمد، لجستیک در صنایع غذایی نقشی حیاتی‌تر یافته است. در ایران و سراسر جهان، چالش‌هایی مانند فساد مواد غذایی، هزینه‌های بالا و زیرساخت‌های ناکارآمد همچنان به قوت خود باقی هستند.
افزایش تقاضا برای غذاهای تازه و پایدار نشان می‌دهد که لجستیک سنتی پاسخگوی این نیازها نیست و نیازمند بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید است. تکنولوژی‌های نوینی مانند اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و بلاکچین توانسته‌اند تحولات اساسی در نحوه توزیع و مدیریت لجستیک مواد غذایی ایجاد کنند و به صنایع غذایی در دستیابی به فرآیندهای بهینه‌تر کمک کنند.
در این مقاله از مجله صنایع غذایی فودکس با جزئیات بیشتری از تحولات جدید لجستیک مواد غذایی مطلع خواهیم شد.
چالش‌های رایج در لجستیک مواد غذایی
صنایع غذایی به دلیل نیاز به حفظ تازگی و بهداشت مواد غذایی با چالش‌های بسیاری در حمل‌ونقل و نگهداری مواجه است. در این بخش، به برخی از این چالش‌ها اشاره می‌کنیم:
زیرساخت‌های ناکافی: در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و نگهداری مناسب برای محصولات فاسدشدنی به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده به‌شدت احساس می‌شود.
فساد مواد غذایی و ضایعات: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات زنجیره تأمین مواد غذایی، ضایعات ناشی از فساد محصولات غذایی است که به دلیل حمل‌ونقل نامناسب و عدم کنترل دمایی به وجود می‌آید.
افزایش تقاضا برای تحویل سریع و کارآمد: رشد تجارت الکترونیک و افزایش خریدهای آنلاین، کسب‌وکارها را به دنبال راه‌حل‌های تحویل سریع‌تر و بهینه‌تر سوق داده است.
تکنولوژی‌های نوین در لجستیک مواد غذایی
تکنولوژی‌های نوین در لجستیک مواد غذاییفناوریهای جدید توانسته‌اند تأثیر بسزایی در بهبود کارایی زنجیره تأمین و کاهش هزینه‌های لجستیکی مواد غذایی داشته باشند. در ادامه، برخی از این تکنولوژی‌ها را بررسی می‌کنیم:
اینترنت اشیا (IoT) در زنجیره تأمین
اینترنت اشیا (IoT) با اتصال حسگرها به محموله‌ها و وسایل حمل‌ونقل، به‌صورت لحظه‌ای اطلاعاتی درباره وضعیت محصولات ارائه می‌دهد.
ردیابی لحظه‌ای محموله‌های غذایی: با استفاده از حسگرهای متصل به اینترنت، محموله‌های غذایی در تمام مراحل زنجیره تأمین ردیابی می‌شوند.
کنترل و نظارت بر دمای محصول: IoT امکان کنترل دمای محصولات غذایی را در تمامی مراحل حمل‌ونقل و نگهداری فراهم می‌کند و از فساد زودرس جلوگیری می‌کند.
برای مثال برخی شرکت‌های بین‌المللی از حسگرهای IoT برای توزیع محصولات سرد استفاده می‌کنند که کارآمدی لجستیک مواد غذایی را بهبود داده است.
هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (ML)
هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها و الگوریتم‌های پیشرفته می‌تواند فرآیندهای لجستیکی را بهبود دهد.
بهینه‌سازی مسیرهای حمل‌ونقل: استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی بهترین مسیرهای تحویل مواد غذایی موجب صرفه‌جویی در سوخت و زمان می‌شود.
پیش‌بینی تقاضا: الگوریتم‌های هوش مصنوعی با تحلیل الگوهای مصرف، تقاضای آینده را پیش‌بینی کرده و از کمبود یا هدررفت مواد غذایی جلوگیری می‌کنند.
بلاکچین در لجستیک مواد غذایی
بلاکچین شفافیت و امنیت زنجیره تأمین را بهبود می‌بخشد و امکان ارائه اطلاعات دقیقی درباره منبع و کیفیت محصولات را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند.
شفافیت در زنجیره تأمین: بلاکچین امکان ردیابی اصالت و کیفیت محصولات غذایی را از مزرعه تا فروشگاه فراهم می‌سازد و از تقلب جلوگیری می‌کند.
ردیابی اصالت و کیفیت محصولات: اطلاعات مراحل تولید، حمل‌ونقل و نگهداری محصولات غذایی در بلاکچین ثبت شده و برای مصرف‌کنندگان قابل دسترسی است.
بهینه‌سازی فرآیندهای حمل‌ونقل و نگهداری مواد غذایی
بهینه‌سازی حمل‌ونقل و نگهداری مواد غذایی، برای تضمین تازگی و کاهش ضایعات ضروری است. با استفاده از تکنولوژی‌هایی مانند مدیریت هوشمند دما و نظارت بر ناوگان، می‌توان کیفیت محصولات را در تمام مراحل زنجیره تأمین حفظ کرد.
مدیریت حمل‌ونقل سرد (Cold Chain Management)
حمل‌ونقل سرد یکی از چالش‌های اصلی لجستیک مواد غذایی است و برای جلوگیری از فساد محصولات ضروری است. استفاده از وسایل حمل‌ونقل مجهز به سیستم‌های کنترل دمایی پیشرفته امکان نگهداری محصولات حساس را بهبود می‌بخشد.
سیستم‌های مدیریت ناوگان (Fleet Management Systems)
این سیستم‌ها به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا بهره‌وری حمل‌ونقل را افزایش دهند و هزینه‌ها را کاهش دهند.
نظارت بر ناوگان حمل‌ونقل: با این سیستم‌ها وضعیت وسایل حمل‌ونقل در لحظه بررسی شده و مشکلات احتمالی مدیریت می‌شوند.
بهینه‌سازی مسیرها و مصرف سوخت: الگوریتم‌های هوشمند مسیرهای بهینه را شناسایی کرده و مصرف سوخت را کاهش می‌دهند.
راه‌حل‌های بهینه‌سازی لجستیک برای کسب‌وکارهای غذایی ایران
در ایران نیز مانند سایر کشورها چالش‌هایی در زمینه لجستیک مواد غذایی وجود دارد که نیازمند راه‌حل‌های بومی و بین‌المللی هستند.
چالش‌های داخلی لجستیک مواد غذایی
کمبود زیرساخت‌های لجستیکی: بسیاری از مناطق ایران به زیرساخت‌های مناسب برای حمل‌ونقل و نگهداری مواد غذایی دسترسی ندارند.
فساد مواد غذایی: به دلیل نبود سیستم‌های سردخانه‌ای مناسب، بسیاری از مواد غذایی در حین حمل‌ونقل دچار فساد می‌شوند.
راه‌حل‌های بومی برای بهبود لجستیک
استفاده از تکنولوژی‌های داخلی: برخی شرکت‌های ایرانی در حال توسعه سیستم‌های بومی برای مدیریت دما و بهینه‌سازی لجستیک مواد غذایی هستند.
همکاری با شرکت‌های بین‌المللی: بهره‌گیری از تجربه و تکنولوژی شرکت‌های بین‌المللی می‌تواند زیرساخت‌های لجستیکی ایران را بهبود بخشد.
به عنوان مثال استفاده از سیستم‌های مدیریت دمایی بومی برای حمل‌ونقل محصولات کشاورزی از جمله راهکارهای مورد توجه است.
تحولی جدید در زنجیره تأمین مواد غذایی با استفاده از تکنولوژی‌های نوین
تکنولوژی‌های جدید در لجستیک مواد غذایی، تأثیر قابل توجهی در افزایش کیفیت، سرعت و کاهش هزینه‌های توزیع دارند. اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و بلاکچین همگی می‌توانند زنجیره تأمین مواد غذایی را شفاف‌تر و کارآمدتر کنند. کسب‌وکارهای ایرانی نیز با بهره‌گیری از این تکنولوژی‌ها می‌توانند زیرساخت‌های لجستیکی خود را بهبود داده، ضایعات را کاهش دهند و توان رقابت خود را در بازارهای جهانی تقویت کنند.
منابع
سایت FoodNavigator: مقالات مرتبط با نوآوری‌های لجستیکی و تکنولوژی‌های زنجیره تأمین.
مقالات McKinsey و Deloitte: گزارش‌های مدیریت زنجیره تأمین.
احسان الله‌وردی
مدیر اجرایی فودکس ایران
مشاور بازاریابی و توسعه برندهای صنعت غذا و نوشیدنی
سایت | لینکدین
