در جهان امروز که تغییرات اقلیمی و فشارهای زیست‌محیطی به تهدیدهای جهانی برای مردم تبدیل شده‌اند، صنایع مختلف به دنبال راه‌هایی برای کاهش اثرات منفی خود بر محیط زیست هستند. در این میان، صنایع غذایی و کشاورزی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان منابع طبیعی، تحت فشار است تا به سمت پایداری حرکت کند و این اثرات منفی را کاهش دهد. در سال‌های اخیر، دولت‌ها و نهادهای مالی اقدام به ارائه حمایت‌های مالی و ارائه وام‌های سبز به این کسب و کارها کرده‌اند تا شرکت‌های غذایی را به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ضایعات هدایت کنند. اما آیا این منابع مالی به اندازه‌ای که باید، تأثیرگذار هستند؟ چگونه می‌توان این سیاست‌ها را با دقت بیشتری بررسی کرد تا کسب‌وکارهای غذایی را به استفاده از این منابع تشویق کرد؟ مجله فودکس ایران در این مقاله با نگاهی نقادانه و خلاقانه، به این موضوع خواهد پرداخت.
وام‌های سبز و حمایت‌های مالی، آیا واقعاً کافی است؟
وام‌های سبز و حمایت‌های مالی، یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای کمک به کسب‌وکارهای غذایی در جهت پذیرش پایداری محسوب می‌شوند. این نوع وام‌ها، معمولاً با بهره‌های پایین‌تر و شرایط پرداخت مناسب‌تر ارائه می‌شوند تا کسب‌وکارها را تشویق به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز کنند.
وام‌های سبز در سطح جهانی بانک‌های جهانی و نهادهای توسعه‌ای، از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، هر ساله میلیاردها دلار بودجه به شکل وام‌های سبز برای توسعه فناوری‌های پایدار اختصاص می‌دهند. به عنوان مثال، بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵۰ میلیارد دلار وام سبز به شرکت‌های غذایی در سراسر جهان اختصاص یافته است. اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است:آیا این وام‌ها برای تأثیرگذاری کافی هستند؟
یکی از مسائلی که پیش می‌آیند این است که بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در کشورهای در حال توسعه، به این منابع دسترسی ندارند. شاید از خود بپرسید چرا؟ پاسخ آن ساده است. زیرا سیستم‌های پیچیده بانکی و عدم داشتن دانش کافی در مورد استفاده از این وام‌ها، باعث می‌شود بسیاری از شرکت‌ها از این منابع بهره نبرند. در نتیجه، بیشتر این وام‌ها به کسب‌وکارهای بزرگ و چندملیتی تخصیص می‌یابد.
در کشور ایران، یکی از چالش‌های بزرگ برای کسب‌وکارهای غذایی، دسترسی به این وام‌ها است. با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های ایرانی قادر به دریافت این وام‌ها نیستند و مجبورند بر روی منابع مالی داخلی تکیه کنند. با این حال، برنامه‌های دولت ایران برای ارائه وام‌های سبز به شرکت‌های کوچک و متوسط، به خصوص در زمینه کاهش مصرف آب و انرژی، آغاز شده است. این سیاست‌ها به ظاهر جذاب هستند، اما آیا در عمل این شرکت‌ها به این وام‌ها دسترسی دارند؟ بسیاری از کارآفرینان ایرانی معتقدند که روند بوروکراتیک (دیوان سالاری) و نبود اطلاعات کافی، استفاده از این وام‌ها را دشوار می‌کند.
فرصت‌های اقتصادی در ازای پایداری، واقعیت یا توهم؟
دولت‌ها و نهادهای مالی به طور مداوم تلاش می‌کنند کسب‌وکارهای غذایی را به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ضایعات هدایت کنند. این سیاست‌ها به کسب‌وکارها نوید می‌دهد که در صورت پایبندی به استانداردهای زیست‌محیطی، نه تنها هزینه‌های انرژی و آب کاهش می‌یابد، بلکه برند آن‌ها نیز اعتبار بیشتری در سطح جهانی پیدا می‌کند. اما آیا این فرصت‌ها برای همه کسب‌وکارها وجود دارد؟
هزینه‌های پنهان فناوری‌های سبز
بسیاری از کسب‌وکارها از هزینه‌های اولیه پذیرش فناوری‌های سبز مانند انرژی خورشیدی، سیستم‌های پیشرفته آبیاری و تکنولوژی‌های کاهش ضایعات، ناراضی هستند. به عنوان مثال، در ایران، کسب‌وکارهای کوچک قادر به پرداخت هزینه‌های اولیه نصب سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر نیستند! هرچند که دولت وعده یارانه‌های مالی و تخفیف‌های مالیاتی را می‌دهد، اما این مزایا اغلب برای کسب‌وکارهای بزرگ‌تر جذاب‌تر است و شرکت‌های کوچک‌تر را در حاشیه قرار می‌دهد.
پایداری اقتصادی در مقابل پایداری زیست‌محیطی
یکی از چالش‌های اصلی که کسب‌وکارهای غذایی با آن رو به رو هستند، این است که چگونه می‌توانند تعادل را بین پایداری زیست‌محیطی و با پایداری اقتصادی حفظ کنند؟ بسیاری از این شرکت‌ها، به ویژه در کشورهایی مانند ایران، از افزایش هزینه‌های تولید به دلیل پایبندی به مقررات زیست‌محیطی ترس دارند. آیا این نگرانی‌ها واقعی هستند یا بیشتر ناشی از نبود اطلاعات کافی در مورد مزایای بلندمدت پذیرش پایداری است؟ داده‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که به استانداردهای زیست‌محیطی پایبند هستند، در طولانی‌مدت نه تنها در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌کنند بلکه با بهبود برند و رضایت مشتریان، سهم بیشتری از بازار را کسب تصاحب می‌کنند.
راهکارها و استراتژی‌ها برای کسب‌وکارهای غذایی
برای اینکه کسب‌وکارهای غذایی، به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط، بتوانند از حمایت‌های مالی سبز بهره‌مند شوند، نیاز به فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب برای دسترسی به وام‌های سبز است. یکی از راهکارها ایجاد سیستم‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی برای صاحبان کسب‌وکارها در مورد نحوه دسترسی به این منابع مالی است. دولت‌ها باید با ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال و ساده‌سازی فرآیند دریافت وام، این امکان را برای کسب‌وکارها فراهم کنند تا بدون پیچیدگی‌های بوروکراتیک و فرآیندهای اداری سخت و طاقت فرسا، از این منابع بهره‌مند شوند.
استفاده از فناوری‌های سبز مقرون‌به‌صرفه
کسب‌وکارهای غذایی باید به دنبال فناوری‌های سبز مقرون‌به‌صرفه باشند که نیازی به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ندارند. به عنوان مثال، سیستم‌های ساده و کم‌هزینه آبیاری قطره‌ای می‌توانند به کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری کمک کنند. همچنین، استفاده از بسته‌بندی‌های زیست‌تخریب‌پذیر می‌تواند به کاهش هزینه‌های بلندمدت ضایعات پلاستیکی کمک بسیار زیادی کند.
توسعه همکاری‌های بین‌المللی
یکی دیگر از راهکارهای کارساز برای کسب‌وکارهای غذایی، توسعه همکاری‌های بین‌المللی با شرکت‌های سبز و مؤسسات تحقیقاتی است. این همکاری‌ها می‌تواند به اشتراک‌گذاری دانش و تجربیات و دسترسی به تکنولوژی‌های مدرن کمک کند. در این زمینه، کشورهایی مانند چین و آلمان که پیشرو در فناوری‌های سبز هستند، می‌توانند الگوی دیگر کشورها باشند.
نتیجه‌گیری
حمایت‌های مالی و وام‌های سبز به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تشویق کسب‌وکارهای غذایی به پذیرش پایداری، همچنان در مسیر توسعه هستند. اما برای اینکه این حمایت‌ها واقعاً تأثیرگذار باشند، باید فرآیندها ساده‌سازی شوند و آگاهی و دسترسی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط بیشتر باشد. کسب‌وکارهای غذایی باید با استفاده از این فرصت‌ها و پیروی از استراتژی‌های هوشمند، به سمت پایداری حرکت کنند و از مزایای بلندمدت این رویکرد بهره‌مند شوند. پایداری نه تنها برای محیط زیست، بلکه برای توسعه اقتصادی و اجتماعی نیز امری ضروری است.
منابع
بانک جهانی – گزارش وام‌های سبز ۲۰۲۰
صندوق بین‌المللی پول – حمایت‌های مالی در پروژه‌های پایدار
گزارش اتحادیه اروپا در زمینه قوانین کاهش ضایعات غذایی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
برنامه ششم توسعه ایران – استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر در صنعت
FAO (سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد) – تحلیل وضعیت مصرف آب و انرژی در صنعت غذا
احسان الله‌وردی
مدیر اجرایی فودکس ایران
مشاور بازاریابی و توسعه برندهای صنعت غذا و نوشیدنی
وب‌سایت | لینکدین
