برچسب های هوشمند در صنایع غذایی چه کاربردی دارند؟

برای سال‌های متمادی، بارکدها تنها مجموعه‌ای یک‌بعدی از اعداد و حروف بودند، اما برچسب‌گذاری هوشمند این ساختار تک بعدی را متحول و برچسب‌گذاری مواد غذایی را کاربردی‌تر کرد. امروز استفاده از برچسب های هوشمند در صنایع غذایی برای رقابتی ماندن در این صنعت بسیار مهم است. نه فقط به‌دلیل کمک به کاهش هزینه‌های بسته‌بندی و حفظ کیفیت محصولات و … ، بلکه چون تحقیقات نشان می‌دهد که این برچسب‌ها به شدت بر رفتار مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارند. یعنی می‌توانند باعث محبوبیت یک محصول و فروش بیشتر آن شوند.

این مقاله توضیح می‌دهد که منظور از برچسب‌ هوشمند چیست، کاربردها و مزایای اصلی استفاده از برچسب‌های هوشمند در صنایع غذایی کدامند و به شما می‌گوید که چگونه می‌توانید از این تکنولوژ‌ی‌ها به‌عنوان یک مزیت رقابتی برای کسب‌وکار خود استفاده کنید.

برچسب هوشمند چیست؟

برچسب‌ هوشمند در اصل یک اصطلاح کلی برای هر نوع برچسب‌گذاری یا کدگذاری است که به‌جای بارکد سنتی از فناوری‌های هوشمند برای بالا بردن عملکرد بسته‌بندی و جمع‌‌آوری داده‌های مربوط به محصول استفاده می‌کند. البته معمولا این نوع برچسب‌ها برای کارایی به تعامل با یک دستگاه مصرف‌کننده، مانند تلفن هوشمند، نیاز دارند.

پاسخ تخصصی‌تر به این پرسش که Smart Label چیست؟ این است که به‌طور کلی اسمارت لیبل که اسمارت تگ نیز نامیده می‌شود، یک ترانسپوندر با پیکربندی بسیار مسطح تحت یک برچسب معمولی با کد چاپی است که شامل تراشه، آنتن و سیم‌های اتصال به‌عنوان یک لایه داخلی است.

پس درواقع Smart Label یک پلتفرم پیشرو برای خریداران و مصرف‌کنندگان است تا اطلاعات بیشتری از آنچه مواد غذایی و نوشیدنی‌های درون بسته‌بندی به‌دست بیاورند. این برچسب‌ها همچنین می‌توانند روی تمام محصولات مراقبت بهداشتی، غذاهای حیوانات خانگی، مکمل‌های غذایی، و محصولات OTC هم استفاده شوند.

انواع برچسب هوشمند کدامند؟

«برچسب‌های هوشمند» آخرین نوآوری در بسته‌بندی هستند که می‌توانند توسط تولیدکنندگان مواد غذایی برای بهبود قابلیت ردیابی، اطلاعات محصول و ایمنی مواد غذایی استفاده شوند. با این حال، ماهیت متنوع برچسب های هوشمند در صنایع غذایی، که شامل طیف گسترده‌ای از فناوری‌ها و کاربردها می‌شود، ممکن است باعث سردرگمی درباره انتخا لانتخاب بهترین نوع اسمارت لیبل برای محصولات غذایی و نوشیدنی شود. برای همین هم بد نیست نگاهی به مهمترین و کاربردی‌ترین انواع برچسب های هوشمند در صنایع غذایی بیندازیم:

• کد QR برچسب هوشمند

کدهای QR یا کدهای پاسخ سریع (Quick Response Codes)، نوع نسبتا جدیدی از بارکد هستند که می توانند مقادیر زیادی اطلاعات را ذخیره کنند. این  کدها می توانند برای شناسایی اقلام غذایی و نوشیدنی، ردیابی محصولات و همچنین بازاریابی مواد غذایی برای مصرف‌کنندگان استفاده شوند. یک ویژگی مهم کدهای QR این است که می‌توان آن‌ها را ب‌ سرعت توسط طیف وسیعی از دستگاه‌ها، از جمله تلفن‌های همراه، خواند.

تفاوت اصلی قابلیت‌های بین بارکد و کد QR شاید در میزان ظرفیت کاراکتر آن‌ها باشد. یک بارکد سنتی نهایتا ظرفیت 20 کاراکتر دارد، اما یک کد QR می‌تواند بیش از 7000 کاراکتر را ذخیره کند. با توجه به همین افزایش اطلاعات، می‌توان گفت که خواندن کدهای QR برای ماشین‌ها سریع‌تر از بارکد است.

تقریبا

در همه دوربین‌های تلفن‌های هوشمند جدید، یک کد QR داخلی تعبیه شده است. به این معنی که مصرف‌کنندگان می‌توانند به راحتی از اطلاعات اضافی درباره محصولات غذایی و نوشیدنی (رسپی‌های دستور غذا و اطلاعات تغذیه‌ای) که خریده‌اند، بدون نیاز به دانلود برنامه‌ای خاص بهره ببرند.

• بارکد GS1-128

بارکدهای تعبیه‌شده داده، بارکدهایی هستند که قابلیت‌های بیشتری از شناسایی ساده محصول دارند. به‌عنوان مثال این بارکدها می‌توانند برای ذخیره اطلاعات بیشتر مانند تاریخ انقضای غذا، اطلاعات دسته‌ای و ردیابی محصول استفاده شوند.

یکی از نمونه‌های محبوب بارکدهای تعبیه‌شده داده، بارکد GS1-128 است که برای ارائه استاندارد جهانی و تبادل داده‌ها ایجاد شده است. این بارکد توسط تولید‌کنندگان مواد غذایی برای افزودن قابلیت ردیابی، شناسه‌های به‌روز برنامه و رویه‌های خودکار استفاده می‌شود و هم برای تولیدکننده و هم توزیع‌کنندگانت خرد مثل سوپرمارکت‌ها و مشتری ارزش افزوده به همراه خواهد داشت.

• برچسب های هوشمند RFID

برچسب‌های شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) را می‌توان به محصولات غذایی چسباند و با استفاده از میدان‌های الکترومغناطیسی به‌طور خودکار محصولات را در زنجیره تامین ردیابی کرد. این کاربرد قابلیت ردیابی را به محصولات اضافه و به ردیابی منبع غذا و جلوگیری از کالاهای تقلبی کمک می‌کند. برچسب‌های هوشمند RFID همچنین ایمنی و امنیت غذایی را بالاتر می‌برند، مخصوصا در مورد کالاهای فاسد شدنی مانند گوشت، غذاهای دریایی و محصولات لبنی.

• برچسب TTI

نشانگر دمای زمان یا Time Temperature Indicator (TTI) یک دستگاه یا برچسب هوشمند است که تاریخچه زمان و دمای انباشته یک محصول را نشان می‌دهد. نشانگرهای TTI معمولا در محصولات غذایی، دارویی و پزشکی برای نشان دادن قرار گرفتن محصول در معرض دمای بیش از حد یا ماندن در دمای نامناسب برای زمان طولانی استفاده می‌شود.

در هر برچسب نشانگر دمای زمان یک دیتالاگر دما، دما را برای یک دوره زمانی مشخص اندازه‌گیری و ثبت می‌کند. در نهایت می‌توان این داده‌های دیجیتال را دانلود و تجزیه‌و‌تحلیل کرد. این برچسب همچنین از یک پنجره قابل مشاهده استفاده می‌کند که رنگ آن را برای نشان دادن پایان عمر محصول تغییر می‌دهد. 

مزایای برچسب های هوشمند در صنایع غذایی

استفاده از برچسب‌های هوشمند روی محصولات غذایی می‌تواند به تولیدکنندگان مواد غذایی کمک کند تا تصویر برند، وفاداری مشتری و کارایی عملیاتی خود را بهبود بخشند. با ارائه اطلاعات و شفافیت بیشتر به مصرف کنندگان، آن‌ها می‌توانند خود را از رقبا متمایز کنند، اعتماد مشتریان و تعامل با آن‌ها را افزایش بدهند و به خواسته‌های مصرف‌کنندگان برای انتخاب‌های اخلاقی و سالم‌تر پاسخ دهند. تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مواد غذایی همچنین می‌توانند از برچسب‌های هوشمند برای ردیابی و پیگیری وضعیت سلامت محصول خود در طول زنجیره تامین، بهینه‌سازی مدیریت موجودی در فروشگاه‌ها و انبارها، کاهش ضایعات و مطابقت با مقررات استفاده کنند.

مصرف‌کنندگان هم می‌توانند از مزایای مختلف برچسب‌های هوشمند روی محصولات غذایی بهره‌مند شوند، زیرا با این تکنولوژی‌ها می‌توانند به اطلاعات و انتخاب‌های بیشتری دسترسی داشته باشند. مصرف‌کنندگان می‌توانند کدها یا برچسب‌ها را با گوشی‌های هوشمند یا سایر دستگاه‌های خود اسکن کنند و درباره کیفیت، ایمنی، جدول تغذیه یا تأثیرات محیطی محصول اطلاعات به‌دست بیاورند. این برچسب‌ها همچنین به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا محصولات غذایی مختلف را با هم مقایسه کنند، رسپی‌های مختلف غذایی را پیدا کنند، تخفیف بگیرند یا درباره یک محصول به تولیدکننده بازخورد ارائه بدهند. بنابراین برچسب‌های هوشمند به آن‌ها کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه و شخصی‌تری در زمان انتخاب مواد غذایی خود بگیرند.

برخی از مهمترین مزایای استفاده از برچسب های هوشمند در صنایع غذایی عبارتند از:

• کاهش ضایعات مواد غذایی
• بهبود ایمنی مواد غذایی
• قابلیت ردیابی و تشخیص غذاهای تقلبی

کاربرد برچسب های هوشمند در صنایع غذایی

کاربردهای بسته‌بندی هوشمند در صنایع غذایی می‌تواند بسیاز گسترده باشد. همان‌طور که دیدیم از کاهش ضایعات مواد غذایی تا بهبود ایمنی مواد غذایی و حتی ردیابی و تشخیص غذاهای تقلبی و … 

به‌طور کلی تکنیک‌های بسته‌بندی هوشمند جدید در صنایع غذایی می‌تواند برای موارد زیر استفاده شوند:

• کاهش فساد و ضایعات محصول

در حال حاضر سالانه 1.3 میلیارد تن مواد غذایی هدر می رود. برچسب‌های هوشمند می‌توانند با ردیابی تازگی یک محصول و ارائه این اطلاعات به مصرف‌کنندگان و کارگران، به کاهش ضایعات مواد غذایی کمک کنند. یعنی می‌توان به‌کمک داده‌های این برچسب‌ها اقداماتی را برای اطمینان از استفاده از غذا قبل از فاسد شدن انجام داد، به عنوان مثال کاهش قیمت محصول یا اهدای آن به یک موسسه خیریه محلی.

علاوه بر این، اطلاعات برچسب هوشمند می‌تواند توسط صنایع غذایی و لجستیک برای اندازه‌گیری تازگی محصول مورد استفاده قرار گیرد. این اطلاعات مشخص می‌کند که ناکارآمدی‌ها که باعث خراب شدن محصولات می‌شوند در کجا هستند و می‌توان از آن برای بهینه‌سازی این فرآیندها استفاده کرد. این امر از اهمیت حیاتی برخوردار است زیرا در حال حاضر یک سوم کل مواد غذایی تولید شده به هدر می رود، که به‌طور فزاینده‌ای برای مصرف‌کنندگان آگاه به محیط‌زیست ناخوشایند است.

• کنترل کیفیت

با استفاده از بسته‌بندی هوشمند و پیگیری و ردیابی محصولات، کسب‌و‌کارها می‌توانند روی حرکت محصولات خود در زنجیره تامین نظارت داشته باشند. این کار کمک می‌کند تا تولید کننده مطمئن شود که محصولاتش در مسیر رسیدن به‌دست مصرف‌کننده دستکاری نمی‌شوند و در شرایط خوبی به مقصد می‌رسند.

به‌طور کلی با استفاده از شاخص‌های دما-زمان، کسب‌وکارها می‌توانند ایمنی مواد غذایی را با ردیابی شرایط حمل‌ونقل و نگهداری کنترل کنند. این کاربرد علاوه بر صنایع غذایی و آشامیدنی برای سایر بخش‌ها  مانند داروسازی و محصولات آرایشی هم مهم است.

مثلا کمیسیون اروپا برچسب‌هایی را تأمین کرده است که می‌توانند با اندازه‌گیری گازهای منتشر شده توسط طیور، تشخیص دهند که مرغ در حال فاسد شدن است. سپس رنگ برچسبی به‌نام Freshcode روی بسته‌بندی محصول تغییر می‌کند. بنابراین هم مصرف‌کنندگان و هم خرده‌فروشان می‌توانند تازگی مرغ را تعیین کنند.

• احراز هویت محصول

از برچسب‌های هوشمند می‌توان برای احراز هویت محصولات استفاده کرد. این کار معمولا با استفاده از تگ‌های RFID یا کدهای QR انجام می‌شود. بچسب‌های هوشمندی که می‌توان آن‌ها را اسکن کرد تا خیالمان بابت اصل بودن محصول راحت شود.

• افزایش فروش

با استفاده از برچسب‌های هوشمندی مثل کدهای RFID، کسب‌و‌کارها می توانند محصولاتشان را در حین حرکت در زنجیره تامین ردیابی کنند. سپس می‌توانند از این داده‌ها برای بهبود مدیریت سفارش‌ها و پیش‌بینی تقاضاهای آینده استفاده کنند. در نتیجه، کسب‌وکارها می‌توانند تعداد اقلام موجود در انبار را کاهش دهند و فروش‌شان را بالاتر ببرند.

همچنین با کدهای QR می‌توان با ارائه اطلاعات اضافی درباره محصول، مانند دستور العمل‌ها (برای محصولات غذایی)، ویدیوهای آموزشی، یا حتی پیشنهادهای ویژه و کدهای تخفیف، باعث افزایش فروش شد.

• بهبود تجربه مشتری

اسمارت لیبل‌هایی مانند کدهای QR و برچسب‌های NFC را می‌توان برای ارائه اطلاعات مربوط به محصول، ازجمله جدول تغذیه، منشأ محصول، یا حتی نحوه بازیافت بسته‌بندی، به مشتریان ارائه کرد. اینکار به بهبود تجربه خرید و استفاده مشتریان کمک و انتخاب‌های آگاهانه و خرید محصولاتی را که نسبت به آن‌ها احساس خوبی دارند را آسان‌تر می‌کند.

کاهش هزینه‌های بسته بندی

یکی از بارزترین مزایای بسته‌بندی هوشمند، توانایی آن در کاهش هزینه‌های بسته‌بندی است. برای مثال، با استفاده از برچسب‌های RFID، کسب‌وکارها می‌توانند سطوح موجودی را در زمان واقعی ردیابی کنند. سپس می‌توان از این اطلاعات برای به‌حداقل رساندن ذخیره بیش از حد و کاهش تعداد مواد بسته‌بندی مورد نیاز استفاده کرد.

نحوه کارکرد Smart Label

یک مثال آسان از برچسب هوشمند، برچسبی است که با یک کد QR چاپ شده است. همان‌طور که گفته‌ شد، کدهای QR بارکدهای دو بعدی هستند که می توانند توسط گوشی های هوشمند یا دستگاه های دیگر برای دسترسی به اطلاعات دیجیتال اسکن شوند. این کدهای بعد از اسکن توسط دستگاه‌های تلفن همراه می‌توانند به محتوایی مانند یک صفحه وب پیوند داده شوند یا درخواست بارگیری یک اپلیکیشن را بدهند. 

نحوه عملکرد برچسب‌های هوشمند دیگر هم مشابه کدهای QR است. منتها از شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) یا ارتباطات میدان نزدیک (NFC) برای انتقال داده‌ها به‌صورت بی‌سیم استفاده می‌کنند. 

چالش‌ های استفاده از برچسب های هوشمند در صنایع غذایی

با وجود مزایای مختلف کدهای QR و دیگر برچسب‌های هوشمند بر روی محصولات غذایی، چالش‌هایی نیز برای پذیرش و استفاده از این تکنولوژی‌ها وجود دارد. بد نیست بعد از بررسی مزایا و کاربردهای برچسب های هوشمند در صنایع غذایی، با برخی از چالش‌ها و موانع احتمالی برای استفاده بهینه از این ابزار هم آشنا شویم:

• آشنا نبودن مصرف‌کنندگان با برچسب‌های هوشمند

یکی از مهمترین چالش‌ها برای استفاده از برچسب‌های هوشمند در صنایع غذایی احتمالا عدم آگاهی و آشنایی مصرف‌کنندگان و خرده‌فروشان با نحوه کار و عملکرد این برچسب‌هاست. بسیاری از مصرف‌کنندگان ممکن است بلد نباشند کدها یا برچسب‌ها را اسکن کنند، یا ندانند بعد از اسکن کدها به چه اطلاعاتی می‌توانند دسترسی داشته باشند یا چگونه باید از آن استفاده کنند. 

برخی از خرده‌فروشان هم ممکن است تجهیزات لازم برای اسکن یا نمایش کدها یا برچسب‌ها را نداشته باشند. 

• هزینه  و پیچیدگی اجرای برچسب هوشمند

چالش دیگر هزینه و پیچیدگی پیاده‌سازی و حفظ این فناوری است. تولیدکنندگان مواد غذایی ممکن است برای تامین هزینه‌ها و اجرایی کردن استفاده از برچسب‌های هوشمند در بسته‌بندی‌های محصولات خود نیاز به سرمایه‌گذاری در نرم‌افزار، سخت‌افزار و سیستم‌های مدیریت داده و همچنین به‌روزرسانی فرآیندهای بسته‌بندی و برچسب‌گذاری خود داشته باشند.

• چالش‌های حقوقی و قانونی

چالش دیگر برای استفاده از کدهای QR و برچسب‌های هوشمند روی محصولات غذایی، تنظیم و استانداردسازی اطلاعات و داده‌هایی است که این برچسب‌ها ارائه می‌کنند. کشورهای مختلف ممکن است قوانین و الزامات متفاوتی برای برچسب‌گذاری و افشای مواد غذایی داشته باشند که ممکن است روی محتوا و قالب کدها یا برچسب‌ها تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، برخی از کشورها ممکن است نیاز به برچسب اجباری ارگانیسم‌های اصلاح شده ژنتیکی (GMOs) یا آلرژن‌ها داشته باشند، درحالیکه برخی دیگر ممکن است اینگونه نباشند. همچنین ممکن است مسائل مربوط به حفاظت از داده‌ها، حریم خصوصی و امنیت وجود داشته باشد، زیرا مصرف‌کنندگان ممکن است توسط این برچسب‌ها اطلاعات شخصی یا ترجیحات خود را با اشخاص ثالث به اشتراک بگذارند.

• چالش‌های امنیتی

آخرین چالش برای استفاده از برچسب‌های هوشمند در بسته‌بندی محصولات غذایی، امنیت و قابلیت اطمینان بودن ابزارهای مدرن فناوری و اطلاعات است. کدهای QR و برچسب‌های هوشمند ممکن است در برابر هک، دستکاری یا جعل آسیب‌پذیر باشند. یعنی ممکن است با یک هک دقت و یکپارچگی داده‌ها به خطر بیفتد. به‌عنوان مثال، هکرها ممکن است کدها یا برچسب‌ها را به وب‌سایت‌های مخرب هدایت کنند، اطلاعات روی برچسب را تغییر بدهند یا محصولات جعلی ایجاد کنند. مصرف‌کنندگان همچنین ممکن است با مشکلات فنی مانند اتصال ضعیف اینترنت، باتری کم، یا دستگاه‌های ناسازگار مواجه شوند که ممکن است مانع از دسترسی یا استفاده از اطلاعات آن‌ها شود.

سخن آخر

برچسب زدن هوشمند به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها اجازه می‌دهد تا اطلاعات پیچیده نه تنها به یک ماشین، بلکه به انسان‌ها از جمله مصرف‌کننده‌ها منتقل شود. برای همین هم برچسب های هوشمند در صنایع غذایی هم یک فرصت بزرگ برای بازاریابان است تا محصول غذایی خود را در یک صنعت فوق‌العاده رقابتی متمایز کنند، و هم مصرف‌کنندگان انتخاب سالم‌تر و بهتری برای رژیم غذایی خود داشته باشند.

درواقع برچسب‌های هوشمند می‌توانند به روش‌های مختلف بر تجربه خرده‌فروشی تأثیر بگذارند و امکان تعاملات جدید بین مصرف‌کنندگان و محصولات را فراهم کنند. این برچسب‌ها می‌توانند توانایی ردیابی موجودی را بهبود بخشند و به مشتریان این امکان را می‌دهند که در هنگام خرید تجربه یکپارچه‌تری داشته باشند. برچسب‌های هوشمند همچنین این توانایی منحصربه‌فرد را دارند که به تولیدکنندگان اجازه می‌دهند حتی پس از خرید‌ه‌شدن و آوردن محصول به خانه، به تعامل با مشتریان خود ادامه دهند.

برچسب‌های هوشمند به توسعه خود ادامه خواهند داد و در آینده کاربردهای پیچیده‌تر و ظرفیت حافظه‌ای خواهند داشت. همیشه می‌توانید در مجله فودکس ایران اطلاعات تخصصی‌تر و جامع‌تری درباره انواع بسته‌بندی‌ مواد غذایی یا بسته‌بندی نوشیدنی هم بخوانید.

منابع: 

1.linkedin

2.derksenco

3.wikipedia

4.noissue.co.nz

5.noissue.co.nz