سوء تغذیه؛ دلایل، پیامدها و راه حل ها

با وجود پیشرفت‌های بزرگ در تولید مواد غذایی، گرسنگی همچنان یک بحران جهانی است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به طور مزمن از سوء تغذیه رنج می‌برند. اما چند نفر به این مشکل دچار هستند و چرا در دنیایی که به نظر می‌رسد منابع غذایی فراوان است، چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟ در این بلاگ مجله فودکس ایران، وضعیت فعلی گرسنگی در جهان، دلایل آن و راه‌حل‌هایی که می‌توانند به مقابله با این بحران کمک کنند، بررسی می‌شود.

چند نفر به طور مزمن دچار سوء تغذیه هستند؟

بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، حدود ۸۲۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ به طور مزمن دچار سوء تغذیه بوده‌ند. این رقم تقریباً ۱۰ درصد از جمعیت جهان را شامل می‌شود.

با وجود تلاش‌ها برای کاهش میزان گرسنگی، عواملی مانند فقر، نابرابری‌های اقتصادی، جنگ‌ها، تغییرات اقلیمی و همه‌گیری COVID-19 روند پیشرفت را کند کرده است. وضعیت در بخش‌هایی از آفریقا و آسیا وخیم‌تر است و اکثریت این افراد در این مناطق زندگی می‌کنند.

سوء تغذیه مزمن چیست؟

سوء تغذیه مزمن یعنی زمانی که افراد قادر به دریافت مقدار کافی انرژی روزانه برای مدت طولانی نیستند. این نوع از سوء تغذیه نه تنها به بزرگسالان بلکه به کودکان نیز آسیب می‌زند و باعث مشکلات رشد، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و مشکلات توسعه‌ای می‌شود.

این نوع سوء تغذیه اغلب پنهان است، زیرا ممکن است علائم ظاهری بلافاصله قابل مشاهده نباشند، اما عدم دسترسی به مواد مغذی اصلی منجر به مشکلات بلندمدت سلامتی می‌شود.

دلایل سوء تغذیه مزمن

۱- فقر: فقر اصلی‌ترین دلیل گرسنگی در جهان است. خانواده‌های فقیر اغلب توانایی خرید غذاهای مغذی را ندارند که این روند در بلند مدت باعث سوء تغذیه آن‌ها می‌شود. افزایش قیمت مواد غذایی، به ویژه در کشورهای کم درآمد، میلیون‌ها نفر را از دسترسی به منابع غذایی مناسب منع می‌کند.

۲- جنگ و بی‌ثباتی سیاسی: کشورهایی که درگیر جنگ و بی‌ثباتی هستند با کمبود شدید مواد غذایی مواجه می‌شوند. جنگ‌ها فرایند تولیدات کشاورزی را مختل می‌کنند، زیرساخت‌ها را تخریب و دسترسی به غذا را دشوار می‌سازند. طبق آمار برنامه جهانی غذا (WFP)، بیش از ۶۰ درصد افراد دچار گرسنگی در مناطق درگیر جنگ زندگی می‌کنند.

۳- تغییرات اقلیمی: تغییرات اقلیمی با ایجاد خشکسالی، سیل و تغییرات الگوهای آب‌وهوایی تأثیر قابل توجهی بر تولید مواد غذایی دارد. کشاورزان کوچک‌مقیاس که به محصولات فصلی وابسته‌اند، به شدت تحت تأثیر شکست‌های محصولی ناشی از این تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند. این شکست‌ها به کمبود مواد غذایی در چندین منطقه منجر شده و مشکل سوء تغذیه را تشدید کرده‌اند.

۴- نابرابری‌های اقتصادی: توزیع نابرابر ثروت و منابع در داخل کشورها و بین مناطق مختلف باعث تفاوت در دسترسی افراد به غذا می‌شود. هرچند که برخی کشورها دارای مازاد غذایی هستند، دیگر کشورها با کمبود شدید روبرو شده‌اند. بحران‌های اقتصادی نیز به کاهش دسترسی به مواد غذایی مقرون‌به‌صرفه برای جوامع آسیب‌پذیر منتهی می‌شود.

۵- همه‌گیری‌ها و بحران‌های سلامت: همه‌گیری COVID-19 باعث شد تا ضعف‌های سیستم‌های غذایی جهانی نمایان شود. تعطیلی‌های ناشی از کرونا، اختلال در زنجیره‌های تأمین و از دست دادن شغل‌ها باعث افزایش ناامنی غذایی شد. این همه‌گیری میلیون‌ها نفر را بیش از پیش درگیر گرسنگی کرد و سال‌ها پیشرفت در مبارزه با سوء تغذیه را معکوس کرد.

مناطقی که بیشترین تأثیر را از سوء تغذیه می‌بینند

۱- آفریقای جنوبی: صحراهای آفریقای جنوبی بیشترین درصد افراد دچار سوء تغذیه را دارد. در سال ۲۰۲۱، حدود ۲۷۸ میلیون نفر در این منطقه دچار گرسنگی بودند. بی‌ثباتی سیاسی، زیرساخت‌های ضعیف و بلایای طبیعی متداول از عوامل اصلی بحران غذایی در این منطقه هستند.

۲- آسیا: آسیا، بیش از نیمی از جمعیت دچار سوء تغذیه جهان را در خود جای داده است. کشورهایی مانند هند، پاکستان و بنگلادش با تعداد قابل توجهی از افراد گرسنه روبه‌رو هستند. اگرچه نرخ گرسنگی در آسیا طی سال‌های گذشته کاهش یافته، اما نابرابری اقتصادی و عوامل محیطی همچنان چالش‌های بزرگی ایجاد می‌کنند.

۳- آمریکای لاتین و کارائیب: گرسنگی در آمریکای لاتین و کارائیب به دلیل بحران‌های اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی، به ویژه در کشورهایی مانند ونزوئلا، در حال افزایش است. در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۶ میلیون نفر در این منطقه دچار سوء تغذیه مزمن بودند.

پیامدهای سوء تغذیه مزمن

۱- عواقب بهداشتی: سوء تغذیه مزمن به مشکلات سلامتی مختلفی منجر می‌شود که شامل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، کاهش رشد در کودکان و افزایش حساسیت به بیماری‌ها است. در زنان باردار، سوء تغذیه می‌تواند باعث تولد نوزادان با وزن کم و تأخیر در زمان فراغت شود.

۲- عواقب اقتصادی: گرسنگی بهره‌وری اقتصادی کشورها را کاهش می‌دهد. کارگران دچار سوء تغذیه بازدهی بسیار کمتری دارند و بیشتر به بیماری مبتلا می‌شوند که باعث کاهش تولید ناخالص داخلی می‌شود. در مناطقی که گرسنگی گسترده است، این مشکل می‌تواند چرخه‌ای از فقر ایجاد کند که شکستن آن دشوار است.

۳- عواقب اجتماعی: گرسنگی می‌تواند به ناآرامی‌های اجتماعی و درگیری منجر شود. در مناطقی که غذا کم است، رقابت بر سر منابع می‌تواند به خشونت و بی‌ثباتی منجر شود. گرسنگی مزمن همچنین دسترسی به آموزش و توسعه فردی را نیز محدود می‌کند و باعث نابرابری‌های اجتماعی عمیق‌تر می‌شود.

راه‌حل‌هایی برای مقابله با سوء تغذیه مزمن

۱- کشاورزی پایدار: بهبود بهره‌وری کشاورزی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، راهی برای مقابله با گرسنگی است. این امر می‌تواند با سرمایه‌گذاری در روش‌های کشاورزی پایدار محقق شود برای مثال تنوع محصول، مدیریت آب و کشاورزی ارگانیک. حمایت از کشاورزان مقیاس‌های کوچکتر نیز اهمیت بالایی دارد، زیرا آن‌ها اغلب در برابر کمبود مواد غذایی آسیب‌پذیر هستند.

۲- بهبود سیستم‌های توزیع مواد غذایی: گرسنگی تنها نتیجه کمبود غذا نیست، بلکه به توزیع نامناسب آن نیز ربط دارد. بهبود زنجیره‌های تأمین مواد غذایی در سطح جهانی و محلی می‌تواند دسترسی افراد نیازمند به مواد غذایی را تضمین کند. کاهش ضایعات مواد غذایی، که حدود یک‌سوم از تمام مواد غذایی تولید شده را شامل می‌شود نیز می‌تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند.

۳- شبکه‌های حمایتی اجتماعی: فراهم کردن شبکه‌های حمایتی اجتماعی مانند برنامه‌های کمک غذایی، طرح‌های تغذیه در مدارس و انتقال پول به خانواده‌های فقیر یکی از راه‌هایی است که می‌تواند در حل معضل گرسنگی بسیار مفید واقع شود. این برنامه‌ها، راه‌حلی کوتاه‌مدت برای کاهش گرسنگی ارائه می‌دهند و به افراد این امکان را می‌دهد تا بر بهبود امنیت غذایی خود در بلندمدت تمرکز کنند.

۴- مبارزه با تغییرات اقلیمی: برای حفظ منابع غذایی در آینده، باید به تغییرات اقلیمی رسیدگی بسیاری کرد. این شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سرمایه‌گذاری در محصولات مقاوم به تغییرات اقلیمی و حمایت از سیاست‌هایی است که تأثیر تغییرات اقلیمی بر جوامع آسیب‌پذیر را کاهش می‌دهند.

۵- پایان دادن به درگیری‌ها: ثبات سیاسی کلید پایان دادن به گرسنگی است. درگیری‌ها، تولید و توزیع مواد غذایی را مختل می‌کنند، بنابراین تلاش‌ها برای ترویج صلح و ثبات در مناطقی که گرسنگی ناشی از جنگ است، ضروری است.

نتیجه‌گیری

سوء تغذیه مزمن یک بحران جهانی است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیامدهای جدی برای سلامت، توسعه و رشد اقتصادی دارد.

منابع

 FAO (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) – گزارش‌هایی درباره آمارهای جهانی گرسنگی و راه‌حل‌های موجود.
WFP (برنامه جهانی غذا) – داده‌های مرتبط با گرسنگی در مناطق درگیر جنگ و راه‌حل‌های مقابله با ناامنی غذایی.
اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (UNSDG) – اطلاعات مربوط به ابتکارات جهانی برای کاهش گرسنگی و دستیابی به امنیت غذایی.
بانک جهانی – داده‌های اقتصادی مرتبط با فقر، نابرابری و ارتباط آن‌ها با گرسنگی.
IPCC (هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی) – گزارش‌هایی درباره تاثیر تغییرات اقلیمی بر امنیت غذایی و کشاورزی.

احسان الله‌وردی
مدیر اجرایی فودکس ایران
مشاور بازاریابی و توسعه برندهای صنعت غذا و نوشیدنی
وب‌سایت | لینکدین