پسته ، این گنج سبز و خوشطعم، یکی از محبوبترین و ارزشمندترین آجیلهای جهان است که تاریخچهای چند هزار ساله دارد. این محصول با ارزش نه تنها به دلیل طعم خوب و کاربردهای گسترده در آشپزی مورد توجه است، بلکه به دلیل خواص دارویی، تغذیهای و اقتصادی نیز اهمیتهای زیادی دارد. در این مقاله از مجله فودکس، به بررسی جامع و کامل پسته از جنبههای مختلف میپردازیم تا با این محصول بینظیر بیشتر آشنا شویم.
پسته چیست؟
منشأ گیاهی پسته
پسته از درخت پسته (Pistacia vera) به دست میآید که به خانواده سماقیان (Anacardiaceae) تعلق دارد. این درخت دارای ویژگیهای زیر است.
ارتفاع درخت پسته: بین ۵ تا ۱۰ متر
برگها: مرکب، متناوب و شانهای با برگچههای بیضیشکل
گلها: کوچک و بدون گلبرگ، به صورت خوشهای
میوه: شفتی با پوست سخت و دانهای خوراکی که همان پسته است
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی پسته
دانههای پسته حاوی ترکیبات مغذی و مفیدی هستند که به آن خواص تغذیهای و دارویی میدهند:
پروتئینها: منبعی غنی از اسیدهای آمینه ضروری
چربیهای مفید: حاوی اسیدهای چرب غیراشباع مانند اسید اولئیک و لینولئیک
ویتامینها و مواد معدنی: سرشار از ویتامین E، ویتامین B6، پتاسیم، منیزیم و فسفر
آنتیاکسیدانها: مانند لوتئین و زآگزانتین که به سلامت چشم کمک میکنند
انواع پسته
پسته بر اساس منطقه کشت، اندازه، شکل، طعم و ویژگیهای تجاری به انواع مختلفی تقسیم میشود. این دستهبندیها شامل انواع معروف ایرانی و انواع کشتشده در سایر کشورهای تولیدکننده پسته است.
۱. انواع پسته ایرانی
ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته در جهان، دارای انواع پستههای با کیفیت است که در بازارهای جهانی شناخته شدهاند:
پسته احمد آقایی
ویژگیهای پسته آقایی
دانههای بلند و کشیده با پوست روشن و خندان
رنگ مغز سبز روشن
کیفیت پسته آقایی
طعم ملایم و خوشطعم
درصد خندان بودن بالا
کاربردها و استفاده پسته آقایی
مصرف تازهخوری
صادرات بخاطر ظاهر جذاب و کیفیت بالا
پسته اکبری
ویژگیهای پسته اکبری
بزرگترین نوع پسته با دانههای بسیار بلند و کشیده
پوست نازک و رنگ روشن
کیفیت پسته اکبری
طعم عالی و منحصر به فرد
ظاهر بسیار زیبا و لوکس
کاربردها و موارد استفاده پسته اکبری
صادرات به بازارهای لوکس
مصرف در بستهبندیهای هدیه
پسته کله قوچی
ویژگیهای پسته کله قوچی
دانههای درشت و گرد با پوست خندان
اندازه بزرگتر از سایر انواع به جز اکبری
کیفیت پسته کله قوچی
طعم لذیذ و خوشمزه
مغز با طیف رنگ سبز تا زرد
کاربردها و موارد استفاده پسته کله قوچی
مصرف داخلی
صادرات به دلیل اندازه درشت و طعم عالی
پسته فندقی
ویژگیهای پسته فندقی
دانههای کوچک و گرد
پوست سخت و خندان
کیفیت پسته فندقی
پستهی مناسب برای فرآوری
قیمت مقرون به صرفهتر
کاربردها و موارد استفاده پسته فندقی
استفاده در صنایع غذایی مانند تولید بستنی، شیرینی و شکلات
صادرات به دلیل قیمت مناسب
پسته بادامی
ویژگیهای پسته بادامی
دانههای بلند و نازک شبیه به بادام
پوست سخت و خندان
کیفیت پسته بادامی
طعم خوب و مغز سبز رنگ
کاربردها و موارد استفاده پسته بادامی
مصرف تازهخوری و فرآوری
بزرگترین تولیدکنندگان پسته ایران
نمایشگاه صنایع غذایی ایران۲. انواع پسته آمریکایی
ایالات متحده آمریکا، به ویژه کالیفرنیا، یکی از تولیدکنندگان بزرگ پسته است و انواع خاصی دارد:
پسته کرمان (Kerman)
منشأ
در اصل از ایران، اما به طور گسترده در کالیفرنیا کشت میشود
ویژگی
دانههای بزرگ و کشیده با پوست روشن و خندان
مغز با رنگ سبز مایل به زرد
کیفیت
طعم ملایم و کیفیت بالا
کاربردها
صادرات و مصرف در صنایع غذایی
نوع اصلی کشتشده در آمریکا
پسته پیتِرس (Peters)
ویژگیها
عمدتاً به عنوان گردهدهنده برای پسته نوع کرمان استفاده میشود
نقش
بهبود تلقیح و افزایش عملکرد در باغات پسته
انواع جدیدتر پستهها
گلدن هیلز (Golden Hills)
ویژگیها: دوره رسیدن زودتر، عملکرد بالاتر، مقاومت به بیماریها
مزایا: افزایش بهرهوری و کاهش خطرات
لاست هیلز (Lost Hills)
ویژگیها: دوره رسیدن متوسط، کیفیت دانه مناسب
مزایا: تطبیقپذیری با شرایط مختلف کشت
۳. انواع پسته ترکیه
در کنار ایران، ترکیه نیز یکی از تولیدکنندگان پسته با انواع محلی است:
پسته عنتاب (Antep)
منشأ
منطقه غازی عنتاب در ترکیه
ویژگیها
دانههای کوچک با پوست سخت
طعم خاص و منحصر به فرد
کیفیت
مناسب برای استفاده در شیرینیهای سنتی
کاربردها
تهیه باقلوا و دسرهای ترکی
پسته سیورت (Siirt)
ویژگیها
دانههای بزرگتر نسبت به عنتاب
پوست نازک و خندان
کاربردها
مصرف تازه و فرآوری
۴. انواع پسته استرالیا
استرالیا با توجه به شرایط آبوهوایی خاص خود، انواع ویژهای از پستهها را دارد که شامل:
پسته سیروف (Sirora)
ویژگیها
دانههای کوچک تا متوسط با پوست تیرهتر
مغز با رنگ سبز
کیفیت
طعم خوب و مقاومت به بیماریها
کاربردها
مصرف داخلی و صادرات
۵. دستهبندی بر اساس ویژگیهای تجاری انواع پسته
علاوه بر انواع، پستهها بر اساس ویژگیهای دیگری نیز دستهبندی میشوند:
پسته خندان و دهانبسته
پسته خندان (Open Shell)
پستههایی که پوسته آنها به طور طبیعی باز شده است
ارزش تجاری بالاتر
پسته دهانبسته (Closed Shell)
پوسته بسته، معمولاً برای فرآوری یا باز کردن مکانیکی استفاده میشود
پسته خام و بوداده
پسته خام
بدون هیچگونه فرآوری.
پسته بوداده
پس از بودادن و نمکزنی، آماده مصرف مستقیم
پسته با پوست و بدون پوست (Kernel)
پسته با پوست
برای مصارف خانگی و برخی صنایع غذایی
پسته بدون پوست (مغز پسته)
استفاده در صنایع شیرینیپزی، بستنی، شکلات و محصولات قنادی
دستهبندی بر اساس اندازه و رنگ مغز
اندازه
سوپر جامبو، جامبو، بزرگ، متوسط، کوچک
رنگ مغز
سبز تیره، سبز روشن، زرد مایل به سبز
مغزهای سبز تیره ارزش بالاتری دارند و در صنایع غذایی خاصی استفاده میشوند
سایر انواع پسته در کشورهای مختلف
انواع پسته سوریه و افغانستان
دارای انواع محلی با ویژگیهای منحصر به فرد
ویژگیها
مقاومت به شرایط سخت محیطی
طعم و عطر خاص
انواع پسته چین
چین به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان، در سالهای اخیر به کشت پسته پرداخته است
ویژگیها
انواع جدید و هیبریدی متناسب با شرایط آبوهوایی چین
همه چیز دربارهی زعفران
درباره زعفران بیشتر بدانیماهمیت پسته آمریکایی در بازار جهانی
تولید بالا: ایالات متحده با تولید حدود ۴۰٪ از پسته جهان، یکی از رقبای اصلی ایران در بازار جهانی است.
کیفیت و استانداردها: پستههای آمریکایی به دلیل رعایت استانداردهای بینالمللی در کشت، برداشت و فرآوری، در بازارهای جهانی محبوبیت دارند.
نوآوری در کشت: استفاده از فناوریهای نوین و ارقام جدید به افزایش بهرهوری و کیفیت محصول کمک کرده است.
تاریخچه پسته
پسته در دوران باستان
ایران و آسیای غربی: کشت پسته به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش در مناطق ایران و سوریه بازمیگردد.
استفادههای اولیه از پسته
تمدنهای باستانی: پسته در امپراتوریهای ایران، روم و یونان به عنوان غذای اشراف و خانوادههای سلطنتی مصرف میشد.
مسافران و بازرگانان: به عنوان تغذیهای مقوی در سفرهای طولانی استفاده میکردند.
قرون وسطی و دورههای میانی
پسته در تجارت جهانی
جاده ابریشم: پسته از طریق این مسیر به چین و سایر مناطق آسیا منتقل شد.
اهمیت پسته در اروپا
معرفی توسط رومیان: پسته به اروپا معرفی شد و در آشپزی و پزشکی مورد استفاده قرار گرفت.
پسته در دوران معاصر
گسترش کشت پسته
آمریکا: در قرن ۱۹ میلادی، کشت پسته به کالیفرنیا وارد شد و به تدریج توسعه یافت.
استرالیا و ترکیه: از دیگر کشورهایی که کشت پسته در آنها رونق گرفت.
نقش ایران در تولیدات و صادرات پسته به جهان
تولید: ایران همچنان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته جهان است.
صادرات: پسته ایرانی به کشورهای مختلفی از جمله چین، هند و کشورهای اروپایی صادر میشود.
روش کشت و برداشت پسته
شرایط مناسب کشت پسته
اقلیم مناسب برای کشت پسته
آبوهوا: پسته در مناطق خشک و نیمهخشک با تابستانهای گرم و زمستانهای سرد رشد میکند.
نیاز سرمایی: درخت پسته به یک دوره سرمای زمستانی برای شکستن خواب جوانهها نیاز دارد.
خاک مناسب برای کشت پسته
نوع خاک: خاکهای لومی شنی با زهکشی خوب.
pH خاک: بین ۷ تا ۸.
شوری خاک: مقاومت نسبی به شوری دارد.
مراحل کاشت پسته
۱. تهیه نهال پسته
روش تکثیر: بیشتر از طریق پیوند بر روی پایههای مقاوم
انتخاب نهال پسته: نهالهای سالم و بدون بیماری
۲. آمادهسازی زمین برای کاشت پسته
شخمزنی: عمیق و هموارسازی زمین
کوددهی اولیه: افزودن کودهای آلی و معدنی مناسب
۳. کاشت نهال پسته
فاصله کاشت: بین ۶ تا ۸ متر بین درختان پسته
عمق کاشت: طوری که محل پیوند بالای سطح زمین باشد.
مراقبتهای دوره رشد پسته (داشت)
آبیاری پسته
روش آبیاری پسته: قطرهای یا غرقابی
نیاز آبی: پسته نسبت به کمآبی مقاوم است ولی برای افزایش محصول، آبیاری منظم توصیه میشود
کوددهی پسته
کودهای نیتروژنه، فسفره و پتاسه: بر اساس آزمون خاک و نیاز گیاه
زمانبندی: در مراحل مختلف رشد شامل قبل از گلدهی، پس از تشکیل میوه و در پاییز
کنترل آفات و بیماریها
آفات مهم: پسیل پسته، زنجره پسته، پروانه میوهخوار
بیماریها: گموز پسته، لکه برگی
روشهای کنترل: استفاده از سموم مناسب، رعایت بهداشت باغ، کنترل بیولوژیک.
برداشت پسته
زمان برداشت محصول پسته
اواخر تابستان تا اوایل پاییز (شهریور تا مهر)، زمانی که پوست نرم رویی شکافته میشود
روش برداشت پسته
دستی: تکاندن درختان و جمعآوری پستهها
مکانیزه: استفاده از دستگاههای برداشت
پس از برداشت پسته
جدا کردن پوست نرم: بلافاصله پس از برداشت برای جلوگیری از تغییر رنگ
شستشو و خشککردن: برای حفظ کیفیت و جلوگیری از کپکزدگی
درجهبندی و بستهبندی: بر اساس اندازه، شکل و کیفیت
خواص و کاربردهای پسته
خواص تغذیهای و سلامتی پسته
۱. منبع غنی پروتئین
منبع: پسته حاوی اسیدهای آمینه ضروری برای بدن
فواید: کمک به رشد و ترمیم بافتها
۲. سلامت قلب
منبع: حاوی چربیهای غیراشباع مفید
فواید: کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL)
۳. آنتیاکسیدانها
منبع: وجود آنتیاکسیدانهایی مانند لوتئین
فواید: کاهش خطر بیماریهای مزمن و پیری سلولها
رویدادهای مهم صنایع غذایی: نمایشگاهها و کنفرانسها
مطالعه بیشتر۴. کنترل وزن
منبع: احساس سیری طولانی مدت
فواید: کمک به مدیریت وزن و کاهش اشتها
۵. سلامت چشم
منبع: حاوی زآگزانتین و لوتئین
فواید: محافظت از چشم در برابر آسیبهای نوری
کاربردهای پسته در آشپزی
۱. مصرف تازه
به عنوان میانوعده سالم و مغذی
۲. در شیرینیپزی
باقلوا، کنافه، گز، حلوا و سایر شیرینیها
۳. در دسرها
بستنی پستهای، کیکها، پودینگها و موسها
۴. در غذاهای اصلی
استفاده در پلوها، خورشتها و سالاده
۵. تولید روغن پسته
استفاده در آشپزی و سالادها به عنوان روغن با کیفیت
صنایع آرایشی و بهداشتی
۱. محصولات پوستی
کرمها و لوسیونهای حاوی روغن پسته برای نرمی و رطوبترسانی به پوست
۲. محصولات مو
شامپوها و ماسکهای مو برای تقویت و درخشندگی موها
۳. صابونها و محصولات بهداشتی
استفاده از خواص تغذیهای پسته در محصولات بهداشتی
مصارف دارویی و سنتی
در طب سنتی برای تقویت قوای جنسی، افزایش انرژی و بهبود عملکرد گوارش استفاده میشود.
مقایسه پسته با محصولات همدسته
پسته و بادام
شباهت های پسته و بادام
هر دو منبع غنی پروتئین و چربیهای مفید
استفاده در شیرینیپزی و آشپزی
تفاوت های پسته و بادام
طعم: پسته طعم شیرینتر و منحصر به فردی دارد
رنگ: پسته دارای رنگ سبز جذاب، بادام سفید یا قهوهای
پسته و گردو
شباهت های پسته و گردو
حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ و آنتیاکسیدانها
استفاده در غذاها و سالادها
تفاوت های پسته و گردو
طعم: گردو طعم تلختری دارد
ساختار: پسته دارای پوسته سخت خندان، گردو پوستهای سخت و بسته
پسته و فندق
شباهت های پسته و فندق
استفاده در شکلاتها و محصولات قنادی
منبع غنی از مواد مغذی
تفاوت های پسته و فندق
طعم و عطر: پسته طعمی ملایمتر و شیرینتر دارد
کاربردها: پسته بیشتر در دسرها و شیرینیهای خاورمیانه، فندق در شکلاتهای اروپایی
محصولات جایگزین پسته
بادام زمینی
ویژگیها: طعم ملایم، قیمت ارزانتر
کاربرد: میانوعده و در تهیه کره بادام زمینی.
محدودیتها: حساسیتزا برای برخی افراد، ارزش غذایی متفاو
بادام
ویژگیها: طعم شیرین و مغذی.
کاربرد: میانوعده، شیرینیپزی، تولید شیر بادا
محدودیتها: طعم و بافت متفاوت از پسته
تخمه کدو و آفتابگردان
ویژگیها: منابع خوب از مواد مغذی
کاربرد: میانوعده و در سالادها
محدودیتها: طعم و بافت متفاوت
روشهای استفاده از پسته
آمادهسازی پسته
۱. پوستگیری پسته
روش پوستگیری: جدا کردن پوست سخت و سپس پوست نازک روی دانه
نکته: برای برخی مصارف مانند شیرینیپزی، پوست نازک نیز جدا میشود
۲. خرد کردن پسته
روش خرد کردن: خرد کردن با چاقو یا آسیاب برای استفاده در دسرها و شیرینیها
نکته: جلوگیری از آسیاب بیش از حد که منجر به تولید روغن میشود
نقش لجستیک مشارکتی (3PL) در زنجیره تأمین صنایع غذایی
مطالعه بیشترنکات استفاده از پسته در آشپزی
بو دادن: بو دادن پسته قبل از مصرف برای افزایش طعم
ترکیب با ادویهها: اضافه کردن نمک، فلفل یا سایر ادویهها برای طعمدهی
نگهداری: نگهداری در ظروف دربسته و در یخچال برای حفظ تازگی
بستهبندی و نگهداری پسته
ویژگیهای بسته بندی پسته
محافظت در برابر هوا و رطوبت: استفاده از بستهبندیهای درزبندی شده
جلوگیری از نور: بستهبندیهای مات یا تیره برای جلوگیری از اکسیداسیون
مواد بیاثر: استفاده از مواد غذایی مناسب و بیبو
انواع بستهبندی مناسب برای پسته
بستهبندیهای وکیومشده
ظروف شیشهای یا پلاستیکی با درب محکم
بستهبندیهای نیتروژن برای افزایش عمر مفید
نکات نگهداری پسته
محل نگهداری: جای خشک، خنک و دور از نور مستقیم
مدت زمان نگهداری: در دمای اتاق ۶ ماه، در یخچال تا یک سال
جلوگیری از آلودگی: تماس با دست یا ابزار آلوده میتواند منجر به فساد شود
بازار جهانی پسته
ارزش و حجم بازار پسته
ارزش بازار جهانی: بیش از ۵ میلیارد دلار
حجم تولید سالانه: حدود ۱ میلیون تن
کشورهای تولیدکننده اصلی پسته
۱. ایران
سهم تولید: حدود ۵۰٪ از تولید جهانی
مناطق کشت: کرمان، رفسنجان، یزد، خراسان
۲. آمریکا
منطقه کشت: کالیفرنیا
سهم تولید: حدود ۴۰٪ از تولید جهانی
۳. ترکیه
مناطق کشت: جنوب شرقی ترکیه
سهم تولید: حدود ۵٪.
صادرات و واردات پسته
صادرکنندگان اصلی پسته
ایران، آمریکا، ترکیه
واردکنندگان اصلی پسته
چین، اتحادیه اروپا، هند، روسیه
چالش های تجارت پسته
تحریمها و موانع تجاری
نوسانات قیمت و عرضه
مشکلات آب و تغییرات اقلیمی
فرصت های تجارت پسته
افزایش تقاضا در بازارهای نوظهور
توسعه محصولات جدید و فرآوری پسته
بهبود تکنیکهای کشت و بهرهوری.
نکات مهم در خرید پسته
تشخیص پسته با کیفیت
ظاهر: پوسته خندان و دانههای سالم
رنگ دانه: سبز روشن تا سبز تیره، بسته به نوع
عطر و طعم: بوی تازه و طعم ملایم
استانداردها و گواهینامه های پسته
استانداردهای ملی و بینالمللی: اطمینان از کیفیت و سلامت محصول
گواهیهای بهداشتی: عدم وجود آفتکشها و سموم
راهنمای خرید پسته
خرید از فروشندگان معتبر
توجه به تاریخ تولید و انقضا
بررسی بستهبندی و شرایط نگهداری
تاثیرات اقتصادی و اجتماعی کشت پسته
نقش در اقتصاد محلی و ملی
اشتغالزایی: ایجاد فرصتهای شغلی در مناطق روستایی
درآمدزایی: منبع مهم درآمد و ارزآوری
توسعه صادرات غیرنفتی: افزایش توان اقتصادی کشورها
تاثیرات اجتماعی
بهبود معیشت روستاییان
حفظ فرهنگ و سنتهای کشاورزی
جلوگیری از مهاجرت به شهرها
پایداری و توسعه روستایی
استفاده بهینه از منابع آب و خاک
ترویج کشاورزی پایدار و ارگانیک
تحقیقات و نوآوریهای اخیر بروی محصول پسته
پیشرفتهای علمی
بهبود ارقام مقاوم به آفات و بیماریها
تحقیقات در زمینه ارزش غذایی و خواص دارویی
فناوریهای نوین
مکانیزاسیون کشت و برداشت
استفاده از فناوریهای هوشمند در مدیریت باغات
توسعه محصولات جدید
محصولات فرآوری شده مانند کره پسته، شیر پسته، پودر پسته
استفاده در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی
نکات ایمنی و بهداشتی پسته
مصرف متعادل پسته
مقدار مصرف: توصیه به مصرف متعادل به دلیل کالری بالا
حساسیتها: برخی افراد ممکن است به پسته آلرژی داشته باشند
خطر آفلاتوکسین
آفلاتوکسین، قارچی است که در شرایط نامناسب نگهداری رشد میکند
پیشگیری: خرید از منابع معتبر و نگهداری صحیح
مصرف در دوران بارداری و شیردهی
فواید: منبع خوب از مواد مغذی
توصیه: مشاوره با پزشک در صورت وجود حساسیت
آینده پسته
پیشبینیهای بازار پسته
افزایش تقاضا: به دلیل آگاهی بیشتر از خواص پسته
بازارهای نوظهور: رشد تقاضا در آسیا و آفریقا
چالشهای پیشرو بازار پسته
تغییرات اقلیمی و کمبود آب
رقابت جهانی و نیاز به بهبود کیفیت
راهکارها و پیشنهادات برای رشد بازار پسته
بهبود تکنیکهای کشت و مدیریت منابع
سرمایهگذاری در تحقیقات و توسعه
توسعه بازاریابی و برندینگ بینالمللی
سخن پایانی: پسته گنج سبز
پسته، این گنج سبز، با تاریخچهای کهن و خواص بینظیر، همچنان در دنیای مدرن جایگاه ویژهای دارد. از آشپزی و تغذیه تا صنایع دارویی و آرایشی، پسته نقشی مهم و بیبدیل ایفا میکند. با توجه به چالشها و فرصتهای پیشرو، سرمایهگذاری در کیفیت، استانداردسازی و نوآوری میتواند آیندهای روشن برای صنعت پسته و تولیدکنندگان آن رقم بزند.
سوالات پرتکرار
پستههای ایرانی چه تفاوتی با پستههای آمریکایی دارند؟
پستههای ایرانی تنوع بیشتری دارند (مانند اکبری، احمد آقایی و فندقی) و به دلیل طعم و عطر غنی، در بازارهای جهانی شناخته شدهاند. پستههای آمریکایی معمولاً از نوع کرمان هستند و به دلیل فرآوری و استانداردسازی دقیق محبوبیت دارند.
چگونه میتوان پسته اصل و باکیفیت را تشخیص داد؟
پسته باکیفیت دارای پوسته خندان، دانه سالم و مغز سبز روشن یا سبز تیره است. عطر تازه و طعم ملایم نیز نشانههای مهم کیفیت هستند.
چه کشورهایی بزرگترین تولیدکننده پسته در جهان هستند؟
ایران و آمریکا دو تولیدکننده اصلی پسته هستند. ترکیه و سوریه نیز در تولید پسته نقش دارند.
چه خواصی باعث شده پسته برای سلامتی مفید باشد؟
پسته منبع غنی پروتئین، چربیهای غیراشباع، ویتامینها و آنتیاکسیدانهایی مانند لوتئین است که به سلامت قلب، کنترل وزن و بهبود عملکرد چشم کمک میکند.
چگونه باید پسته را نگهداری کرد تا تازگی آن حفظ شود؟
پسته باید در ظروف دربسته و دور از رطوبت و نور مستقیم نگهداری شود. برای افزایش ماندگاری، آن را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
منابع
۱. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)
۲. انجمن بینالمللی پسته (International Nut and Dried Fruit Council)
وبسایت: https://www.nutfruit.org
۳. Zevering, C. E., & Benkeblia, N. (2018)
Pistachio: Production, Nutritional Value and Health Benefits
۴. Tsao, R., & Zhou, T. (2007)
Pistachio nuts: Composition and health benefits
۵. وزارت جهاد کشاورزی ایران
گزارشهای سالانه تولید و صادرات پسته
وبسایت: https://maj.ir
۶. سازمان بهداشت جهانی (WHO)
وبسایت: https://www.who.int
۷. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)
راهنمای کنترل آفلاتوکسین در محصولات آجیل
وبسایت: https://www.fda.gov
۸. آکادمی تغذیه و رژیمهای غذایی آمریکا
مقالات علمی در مورد خواص تغذیهای پسته
وبسایت: https://www.eatright.org
احسان اللهوردی
مدیر اجرایی فودکس ایران
مشاور بازاریابی و توسعه برندهای صنعت غذا و نوشیدنی
سایت | لینکدین