اغلب ما آدم‌ها از اهمیت غذا آگاهیم و با توجه به اینکه غذا همواره یادآور ارتباط فیزیکی یا نمادین انسان با طبیعت بوده، سعی می‌کنیم برای آن احترام خاصی قائل باشیم. این موضوع به‌ویژه در مورد ما مردم ایران صدق می‌کند و اکثر ما در کودکی جمله معروف “عزیزم، غذاتو تا آخر بخور!” را شنیدیم و شاید خود شما نیز این جمله را خطاب به فرزندانتان بگویید. در اصل، گویی از همان کودکی، سعی داریم اهمیت غذا و پرهیز از دورریز را در ذهن‌ها نهادینه کنیم.
جالب است بدانید که مطالعات نشان داده است انسانها نسبت به پسماند و دورریز غذایی در مقایسه با سایر پسماندها واکنش و حساسیت بیشتری نشان می دهند. محققان اظهار داشته‌اند که اغلب، دور ریختن غذا، نوعی حس گناه و شرمساری را به‌دنبال دارد و این موضوع، ذهنی را که نسبت به محیط زیست دغدغه‌مند است، آزار می دهد.
با توجه به اینکه در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که استفاده از رسانه‌های اجتماعی به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما بدل شده، بهتر است بدانیم که آیا رسانه‌های اجتماعی توانسته‌اند بر چگونگی رفتار ما با پسماند غذایی و کاهش دورریز غذا موثر واقع شوند؟
در این مطلب از مجله فودکس، قرار است به این مهم بپردازیم و نقش رسانه‌های اجتماعی را در کاهش ضایعات غذایی بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
رسانه‌های اجتماعی و تاثیر بر کاهش معنادار پسماندهای غذایی
احتمالا شما هم با این جمله موافق هستید که ما از کودکی با اهمیت غذا و ارزش آن آشنا شدیم. آن زمان که در خانواده و در کتاب‌های درسی به ما یادآوری می‌شد که در ورای غذایی که هم اکنون سر سفره پیش روی ما قرار گرفته، زحمت کشاورزان و منابع محیط زیستی فراوانی نهفته است، دانستیم و آموختیم که مواد غذایی ارزشمند است و نباید آن را به آسانی هدر دهیم.
دانش، آگاهی و دغدغه‌ای از این دست، فردی به نام “مین وو کیم” را در کره وادار کرد تا در رسانه‌های اجتماعی کمپینی راه اندازد با نام LickItClean#.
او که همواره دغدغه‌های محیط زیستی داشت و معتقد بود میان منابع آب، انرژی و غذا ارتباطی تناتنگ وجود دارد، متوجه ترند به اشتراک گذاشتن غذا در فضاهای اجتماعی شد و به فکر فرو رفت که آیا این افراد واقعا تمام غذای خود را می‌خورند؟ اینجا بود که ایده این کمپین اجتماعی متولد شد.
او می‌خواست به مردم یادآور شود که برای ایجاد تغییرات مثبت، الزاما مجبور نیستیم اقدامات عظیم و گسترده‌ای انجام دهیم. چه بسا با تغییری بس کوچک در زندگی روزمره بتوان دستاوردهایی بزرگ داشت! حفاظت از محیط زیست، آن هم به‌صورت فردی، مساله‌ای گنگ و مبهم به‌نظر می‌رسد. بنابراین، “مین وو کیم” تصمیم گرفت تا با روشی ساده، آسان و جالب و خنده‌دار، به مردم اهمیت حفظ غذا و محیط زیست را یادآور شود. کمپینی که او شروع کرد فرآیندی ساده داشت؛ بدین شکل که از غذایت عکس بگیر، آن را نوش جان کن و لذت ببر و در آخر از بشقاب خالی‌ات نیز عکسی به اشتراک بگذار. دوستانت را تگ کن و آنها را تشویق کن که این کمپین را دنبال کنند! جالب است، نه؟
عده زیادی این کمپین را دنبال کردند و یک برنامه تلویزیونی معروف کره‌ای نیز با این کمپین درگیر شد. “مین وو کیم” معتقد است که مسیری که او آغاز کرده می‌تواند تاثیر بزرگی داشته باشد و عادات مصرفی شخصی را در سراسر جهان تغییر دهد. او امیدوار است جوانان بیشتری در جهان به این کمپین پیوسته و دوستان خود را نیز به آن تشویق کنند. شما نیز اگر باور دارید پول و انرژی‌ای که صرف غذایتان شده ارزشمند است، دفعه بعد که تصمیم گرفتید عکسی از غذایتان به اشتراک بگذارید، از بشقاب خالی‌تان نیز ساده رد نشوید!
به‌طور کلی، با توجه به استفاده گسترده از رسانه‌های اجتماعی در عصر حاضر، این شبکه‌ها می‌توانند در شکل‌دهی عادات و رفتار مردم موثر واقع شوند. تبلیغات، کمپین‌ها و برنامه‌های رسانه‌ای بر وضع خرید و مصرف مواد غذایی ما به‌صورت ناخودآگاه تاثیر می‌گذارند. طبق آخرین گزارش مرکز تحقیقاتی مبارزه با ضایعات غذایی در استرالیا، کمپین‌های رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بر رفتار مردم در مواجه با پسماند غذایی تاثیر بگذارند، اما چنانچه ابزارهای مداخله‌ای دیگری نیز چون افزایش آگاهی، تقویت سواد زباله‌های غذایی و بهبود هنجارهای اجتماعی به‌کار بسته شوند، نتیجه‌ای بهتر و چشمگیرتر حاصل خواهد شد.
این گزارش که در فوریه 2022، به رهبری دانشگاه فناوری کوئینزلند و سازمان حفاظت از محیط زیست، با عنوان “رسانه‌های اجتماعی: تاثیر واقعی بر کاهش زباله‌های مواد غذایی فراتر از کلیک” منتشر شد، نشان داد که بهتر است به طرق مختلف بر بار عاطفی پیامی که می‌خواهیم آن را به کاربران انتقال دهیم بیفزاییم و به این روش امید است که بتوان به تاثیر و تغییر رفتاری طولانی‌مدت دامن زد.
دکتر استیون لاپیج، مدیر اجرایی مرکز تحقیقاتی مبارزه با ضایعات غذایی در استرالیا، اظهار داشت که این گزارش اخیر به ما نشان داد، برای دسترسی و تاثیر بهتر بر رفتار استرالیایی‌ها در مواجه با پسماندهای غذایی، بایستی از تمام وسایل، ابزارها و امکانات استفاده کنیم.
او در ادامه گفت که تحقیقات و گزارشات سابق به ما یادآور شد که به‌طور قطع می‌توان از طریق رسانه‌های اجتماعی به استرالیایی‌ها دسترسی راحت‌تری داشت و بر رفتار آنها در مواجه با دورریز خانگی غذا، جایی که بیشترین میزان هدررفت غذا صورت می‌گیرد، تاثیر گذاشت.
اما آنچه این تحقیق آخر بر آن تاکید داشت این است که ما نه‌تنها لازم است چگونگی تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر کاهش دور ریز غذا را بیش از پیش مورد مطالعه قرار دهیم، بلکه لازم است به خاطر داشته باشیم رسانه‌های اجتماعی به‌خودی‌خود کافی نبوده و آنها تنها ابزاری نیستند که ما بایستی در راستای کاهش ضایعات غذایی از آن بهره بجوییم!
پسماندها و ضایعات غذایی در صدر جدول انواع زباله ها قرار دارند و 30درصد گازهای گلخانه‌ای مربوط به این دست از زباله است. در استرالیا، لایحه ضایعات غذایی حدود 20 میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است و این میزان، این کشور را در جایگاه چهارم پسماندهای غذایی قرار می‌دهد. یک‌سوم این زباله‌های غذایی را پسماندهای خانگی تشکیل می‌دهند و این دورریزها به‌طور متوسط برای هر خانوار، ماهیانه 195 دلار هزینه دارد.
در همین باب، دکتر استیون لاپیج می‌گوید: با افزایش هزینه‌های زندگی در استرالیا، صرفه‌جویی در هزینه‌های غذایی بیش از پیش اهمیت یافته است. ما نیز در تلاشیم تا کمپینی بسیار موثر بر رفتار مصرف‌کننده در سراسر کشور به‌راه اندازیم و امیدواریم آگاهی نسبت به اهمیت کاهش دورریز غذایی را بالا برده و کاهش پایدار و معنا دار ضایعات غذایی را شاهد باشیم.
پرواضح است که کمپین‌های رسانه‌های اجتماعی می‌توانند توجه عده زیادی را به خود جلب کرده و بر رفتار و عادات مصرف مواد غذایی و نوع برخورد با دورریز غذایی تاثیر بگذارند، اما چالش اصلی در سنجیدن و ارزیابی میزان تاثیر واقعی آنهاست! این چالش در مورد تمام کمپین‌هایی که با هدف آموزش/ مداخله برگزار می‌شوند؛ مثلا آموزش بهداشت عمومی، ایمنی غذایی و حتی ایمنی جاده‌ها وجود دارد.
دکتر جنی هو، محقق مرکز تحقیقات رسانه‌های دیجیتال دانشگاه فناوری کوئینزلند، می‌گوید که ما می‌دانیم از طریق رسانه‌های اجتماعی حتما می‌توان بر آگاهی و سواد جامعه درباره ضایعات غذایی تاثیر گذاشت اما سوالی که به دنبال پاسخ آن هستیم این است که “چطور می‌توانیم حرکت کاربران رسانه‌های اجتماعی را برای تغییری پایدار و طولانی‌مدت حفظ کنیم؟”
البته که برای این سوال، پاسخی واحد وجود ندارد، اما بسیاری از کمپین‌های بازاریابی اجتماعی از ابزارهای مختلفی به‌منظور بهبود و ارتقای تغییر رفتاری بهره می‌گیرند؛ ابزارهایی چون راه‌اندازی وب‌سایت‌های مربوطه، ارسال ایمیل به کاربران، به‌کارگیری برنامه‌های بازی جهت ارتقای پیام موردنظر، توزیع بسته‌هایی حاوی اطلاعات چاپ‌شده و دفترچه‌های خرید مواد غذایی می‌توانند تاثیر واقعی و معنادار کمپین‌های اجتماعی را ارتقا دهند.
