قوانین زیست محیطی جدید در صنایع غذایی

در سال‌های اخیر، نگرانی‌های زیست‌محیطی در سطح جهانی به یکی از اصلی‌ترین مسائل سیاست‌گذاری دولت‌ها تبدیل شده است. صنعت غذا که به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین بخش‌ها در استفاده از منابع طبیعی شناخته می‌شود، نقش مهمی در ایجاد آلاینده‌های زیست‌محیطی، استفاده بی‌رویه از آب، تولید ضایعات و انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد. دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی با وضع قوانین و مقررات زیست‌محیطی تلاش می‌کنند تا این صنعت را به سمت تولیدات پایدار هدایت کنند. فودکس در این مقاله به بررسی قوانین جدید زیست‌محیطی در صنعت غذا و نقش آن‌ها در تسهیل تولیدات پایدار خواهد پرداخت.

بررسی قوانین زیست‌محیطی کلیدی در سطح بین‌المللی

اتحادیه اروپا

قوانین سختگیرانه در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی و کاهش ضایعات غذایی

اتحادیه اروپا همواره یکی از پیشگامان تصویب و اجرای قوانین زیست‌محیطی سخت‌گیرانه بوده است. دو برنامه کلیدی که نقش مهمی در سیاست‌های زیست‌محیطی اتحادیه اروپا ایفا می‌کنند عبارتند از European Green Deal و Farm to Fork Strategy.

European Green Deal: این برنامه با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰، صنایع اروپایی را ملزم به رعایت و رسیدن به استانداردهای زیست‌محیطی بسیار بالایی کرده است. برای صنایع غذایی، این طرح به معنای کاهش شدید انتشار کربن در طول زنجیره تأمین، بهینه‌سازی مصرف انرژی و مواد، و استفاده بیشتر از منابع تجدیدپذیر است. بر اساس این طرح، اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ قصد دارد استفاده از سموم دفع آفت را ۵۰ درصد کاهش دهد و کشاورزی پایدار را به عنوان رکن اصلی تولید مواد غذایی در اروپا ترویج دهد.

Farm to Fork Strategy: این استراتژی یکی از زیرمجموعه‌های European Green Deal است و تمرکز اصلی آن، بهبود زنجیره تأمین غذا از مرحله تولید تا مصرف نهایی است. هدف اصلی این طرح کاهش ضایعات غذایی، بهبود سلامت عمومی از طریق تولید غذاهای سالم‌تر، و بهتر کردن شرایط محیط‌ زیستی در روند تولید مواد غذایی است. در راستای عملی کردن این استراتژی، اتحادیه اروپا قوانینی تصویب کرده است که فروشگاه‌ها و کسب‌وکارها را ملزم به رعایت استانداردهای سختگیرانه‌تر در مدیریت ضایعات و کاهش مصرف انرژی می‌کند.

ایالات متحده

سیاست‌های فدرال در قالب قوانین زیست محیطی

ایالات متحده نیز در سال‌های اخیر با تدوین قوانین جدید تلاش کرده است تا صنایع غذایی را به سمت پایداری بیشتری سوق دهد. دو قانون کلیدی در این زمینه عبارتند از قانون سیاست ملی محیط زیست (NEPA) و قانون بهبود تغذیه پایدار (Sustainable Food Improvement Act).

قانون سیاست ملی محیط زیست (NEPA): این قانون به طور کلی فرآیندهای زیست‌محیطی را برای پروژه‌های دولتی و خصوصی بزرگ در آمریکا تعریف و تنظیم می‌کند. در صنعت غذا، NEPA نقش مهمی در ارزیابی پروژه‌های تولید و بسته‌بندی مواد غذایی از لحاظ زیست‌محیطی دارد. این قانون تضمین می‌کند که تمامی کسب‌وکارهای غذایی ملزم به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی برای کاهش تأثیرات منفی بر محیط‌زیست باشند.

قانون بهبود تغذیه پایدار (Sustainable Food Improvement Act): این قانون به طور خاص به بهبود فرآیندهای تولید غذا می‌پردازد. با تمرکز بر تولیدات پایدار، این قانون کسب‌وکارهای غذایی را تشویق می‌کند تا به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف آب و انرژی حرکت کنند و ااز طریق کاهش استفاده از منابع طبیعی و بهینه‌سازی زنجیره تأمین غذایی، این قوانین را به عمل برسانند.

کشورهای آسیایی

نقش چین و ژاپن در پیشبرد برنامه‌های سبز صنعت غذا

آسیا به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مواد غذایی در جهان، در چند سال گذشته اقدام به تصویب قوانین زیست‌ محیطی جدیدی کرده است. دو کشور مهم در این زمینه، چین و ژاپن هستند.

چین: چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده مواد غذایی در جهان، اخیراً چهارچوب‌های جدیدی برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهبود پایداری در صنعت غذا تصویب کرده است. یکی از برنامه‌های مهم در این کشور، طرح پنج‌ساله توسعه پایدار است که شامل کاهش مصرف آب در کشاورزی و تولید مواد غذایی، افزایش استفاده از فناوری‌های سبز و تشویق به تولید مواد غذایی ارگانیک می‌شود. بر اساس این طرح، چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ تولید مواد غذایی خود را به سطحی برساند که با استانداردهای بین‌المللی پایداری مطابقت داشته باشد.

ژاپن: ژاپن نیز یکی از کشورهای پیشرو در حوزه تولیدات پایدار است. قوانین زیست‌محیطی ژاپن به ویژه در زمینه مدیریت ضایعات غذایی بسیار سختگیرانه است. بر اساس قانون کاهش ضایعات غذایی که در سال ۲۰۲۰ تصویب شد، تمامی شرکت‌های تولید و توزیع مواد غذایی موظف هستند تا ضایعات خود را به میزان ۵۰ درصد کاهش دهند. همچنین، ژاپن با استفاده از فناوری‌های نوین بسته‌بندی که قابل بازیافت و زیست‌تخریب‌پذیر هستند، به دنبال کاهش تأثیرات زیست‌محیطی مواد غذایی و رسیدن به استانداردهای جهانی است.

قوانین و مقررات جدید در صنایع غذایی

تصویب قوانین با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای

در سراسر جهان، تصویب قوانین کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای با هدف کاهش تأثیرات تغییرات آب و هوایی انجام می‌شوند. سازمان ملل و اتحادیه اروپا از پیشگامان این جنبش هستند که با وضع قوانین سخت‌گیرانه برای صنایع پرمصرف انرژی، از جمله صنعت غذا، به دنبال کاهش انتشار کربن هستند. بر اساس توافق پاریس (۲۰۱۵)، کشورهای عضو شده در این توافق، باید تا سال ۲۰۳۰ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را به سطحی کاهش دهند که منجر به افزایش دمای زمین به کمتر از ۲ درجه سانتیگراد شود.

به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با تصویب طرح «مزایای زیست‌محیطی و اجتماعی» (European Green Deal)، تولیدکنندگان مواد غذایی را ملزم کرده است تا میزان انتشار کربن خود را کاهش دهند. این طرح مخصوصا بر کشاورزی و فرآوری مواد غذایی تأکید دارد و در صدد کاهش ۵۰ درصدی استفاده از سموم دفع آفت تا سال ۲۰۳۰ شده است.

قوانین مدیریت آب و انرژی

در صنعت غذا، مصرف آب و انرژی یک مسئله‌ی حیاتی است. کشورهای مختلف قوانین خاصی برای مدیریت مصرف آب و انرژی در این بخش وضع کرده‌اند. برای مثال، قانون «استفاده پایدار از منابع طبیعی» در اتحادیه اروپا کشاورزان را ملزم به کاهش مصرف آب از طریق روش‌های مدرن آبیاری کرده است. در ایالات متحده، «قانون حفاظت از آب» (Clean Water Act) چهارچوب‌هایی برای استفاده از آب در تولید مواد غذایی ارائه می‌دهد.

آمارها نشان می‌دهند که صنعت غذا مسئول ۷۰ درصد از مصرف آب شیرین در جهان است. با توجه به این حجم بالا، قوانین جدیدی که وضع می‌شوند، با هدف کاهش این مصرف از طریق فناوری‌های هوشمند، مانند سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و جمع‌آوری آب باران هستند. در برخی کشورها نیز مشوق‌های مالیاتی برای کسب‌وکارهایی که از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده می‌کنند، در نظر گرفته شده است.

قوانین کاهش ضایعات غذایی

هر ساله، ۱.۳ میلیارد تن غذا در سراسر جهان دور ریخته می‌شود. به همین دلیل، قوانین جدید برای کاهش ضایعات غذایی و بهینه‌سازی مدیریت پسماندها وضع شد‌ه‌اند. به عنوان مثال، در فرانسه، قانونی تصویب شده است که فروشگاه‌های بزرگ مواد غذایی را موظف به توزیع مواد غذایی قابل مصرف به بانک‌های غذایی می‌کند. همچنین، اتحادیه اروپا با ارائه استراتژی «از مزرعه تا سفره» (Farm to Fork) به دنبال کاهش ۵۰ درصدی ضایعات غذایی تا سال ۲۰۳۰ است.

کشورهای دیگر در سراسر جهان نیز با هدف کاهش ضایعات، مشوق‌های مالی ایجاد کرده‌اند که با توسعه فناوری‌های بسته‌بندی، طول عمر مواد غذایی را افزایش می‌دهد. در ایران نیز چهارچوب‌هایی برای کاهش ضایعات غذایی در سطح کشاورزی و فرآوری مواد غذایی در حال اجراست که بر بهبود فرآیندهای مدیریت پسماند و بازیافت تأکید دارد.

قوانین دولتی چگونه باعث تولیدات پایدار را تسهیل می‌کنند؟

حمایت‌های مالی و اعتباری

یکی از مهم‌ترین رویکردهای دولت‌ها برای حمایت از تولیدات پایدار، ارائه تسهیلات مالی و اعتباری به کسب‌وکارهاست. برای مثال، دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، وام‌های با بهره پایین به شرکت‌های غذایی ارائه می‌دهند که این شرکت‌ها، به دنبال تغییر فرآیندهای تولید خود برای کاهش آلودگی هستند. در اروپا، طرح‌های تأمین مالی سبز (Green Financing) که شامل وام‌های سبز و یارانه‌های مالی است، به شرکت‌هایی که استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت می‌کنند، اختصاص داده شده است.

داده‌های منتشر شده نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۰، حدود ۱۵۰ میلیارد دلار وام و کمک مالی به شرکت‌های غذایی برای اجرای پروژه‌های سبز اختصاص یافته است. این حمایت‌ها شامل توسعه فناوری‌های کم‌مصرف، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر می‌شود.

تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر

دولت‌ها با وضع قوانین و ارائه تشویق‌های مالیاتی، کسب‌وکارهای غذایی را به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و زیست‌توده ترغیب می‌کنند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با تصویب بسته «انرژی پاک برای همه اروپایی‌ها» (Clean Energy for All Europeans) تأکید کرده است که شرکت‌های غذایی باید تا سال ۲۰۳۰، ۳۲ درصد از انرژی مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند.

در ایران نیز برنامه‌هایی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در صنایع غذایی در حال اجراست. بر اساس برنامه ششم توسعه، تا سال ۲۰۲۵، ۱۵ درصد از انرژی مصرفی صنایع غذایی باید از منابع تجدیدپذیر تأمین شود. این هدف از طریق ارائه یارانه‌های دولتی و مشوق‌های مالیاتی برای کسب‌وکارهای سبز قابل تحقق است.

حمایت از نوآوری‌های پایدار

دولت‌ها با ایجاد بسترهای قانونی برای نوآوری‌های پایدار، شرکت‌های غذایی را به سمت توسعه فناوری‌های جدید هدایت می‌کنند. برای مثال، توسعه بسته‌بندی‌های زیست‌تخریب‌پذیر که به کاهش ضایعات پلاستیکی کمک می‌کند، یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های صنعت غذاست. اتحادیه اروپا نیز با حمایت از پروژه‌های تحقیق و توسعه در این حوزه، به توسعه این فناوری‌ها کمک کرده است.

چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی کسب‌وکارهای غذایی

چالش‌های مقررات جدید برای کسب‌وکارها

با وجود مزایای قوانین زیست‌محیطی، کسب‌وکارهای غذایی با چالش‌هایی نیز روبرو هستند. برای مثال هزینه‌های اولیه تغییر فرآیندهای تولید، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید و رعایت مقررات زیست‌محیطی می‌تواند برای بسیاری از کسب‌وکارها چالش‌برانگیز باشد. همچنین، نداشتن منابع مالی کافی یا عدم آگاهی از قوانین جدید ممکن است مانع از پذیرش سریع این مقررات شود.

بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در ایران به دلیل نبود دسترسی به وام‌های سبز یا دانش کافی در زمینه مدیریت منابع، با مشکلات زیادی در اجرای پروژه‌های پایدار مواجه‌اند. این شرکت‌ها نیازمند حمایت‌های مالی و آموزشی بیشتری از سوی دولت و نهادهای بین‌المللی هستند.

فرصت‌های ایجاد شده توسط مقررات جدید

با این حال، قوانین زیست‌محیطی جدید فرصت‌های فراوانی برای کسب‌وکارهای غذایی به وجود می‌آورند. از جمله این فرصت‌ها می‌توان به کاهش هزینه‌های بلندمدت انرژی، افزایش اعتبار برند و بهبود روابط با مشتریان اشاره کرد. همچنین، تطابق با استانداردهای زیست‌محیطی بین‌المللی می‌تواند به تسهیل صادرات محصولات غذایی به بازارهای بین‌المللی کمک کند.

به عنوان نمونه، شرکت‌های غذایی ایرانی که استانداردهای زیست‌محیطی مانند HACCP و ISO 14001 را رعایت کنند، می‌توانند به راحتی به بازارهای اروپایی دسترسی پیدا کنند و از مزایای تجاری حاصل از توافقات بین‌المللی بهره‌مند شوند.

نتیجه‌گیری

قوانین زیست‌محیطی جدید در صنعت غذا، تولیدکنندگان را به سمت تولیدات پایدار و سازگار با محیط‌زیست سوق می‌دهند. این قوانین نه تنها به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و مصرف بی‌رویه منابع کمک می‌کنند، بلکه فرصت‌های جدیدی برای کسب‌وکارهای غذایی ایجاد می‌کنند. حمایت‌های دولتی از طریق وام‌ها و مشوق‌های مالی، تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و حمایت از نوآوری‌های پایدار به کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا به صورت موثر و پایدار در بازارهای داخلی و بین‌المللی رقابت کنند.

با وجود چالش‌هایی که ممکن است برای تطابق با این مقررات وجود داشته باشد، کسب‌وکارهایی که به دنبال رشد بلندمدت هستند، باید از این فرصت‌ها بهره‌برداری کرده و با به‌کارگیری فناوری‌های سبز و نوآورانه، به سمت پایداری حرکت کنند.

منابع

European Green Deal, European Commission
Clean Water Act, United States Environmental Protection Agency (EPA)
Paris Agreement, United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)
World Bank: Green Financing
International Food Policy Research Institute (IFPRI)
FAO: Food Loss and Waste Database
European Green Deal, European Commission
Farm to Fork Strategy, European Commission
NEPA, United States Environmental Protection Agency (EPA)
Sustainable Food Improvement Act, U.S. Government
China’s Five-Year Plan for Sustainable Development
Japan’s Food Waste Reduction Act

احسان الله‌وردی
مدیر اجرایی فودکس ایران
مشاور بازاریابی و توسعه برندهای صنعت غذا و نوشیدنی
وب‌سایت | لینکدین