دوغ یکی از نوشیدنی‌های محبوب در سفره هر ایرانی است. همراه با بسیاری از غذاهای سنتی ایرانی، این نوشیدنی محبوب مصرف می‌شود. دوغ‌های بازاری اگرچه ممکن است انتخاب راحتی باشند؛ اما دوغ‌های خانگی از نظر مزه و کیفیت قابل‌مقایسه با آن‌ها نیستند. همچنین تهیه دوغ در خانه به‌صرفه‌تر است. اولین‌بار دوغ در منطقه خاورمیانه تهیه شد و پس از آن به برخی مناطق دنیا هم صادر شد. باتوجه‌به اینکه دوغ فرآورده‌ای است که بر پایه کلسیم است، نسبت به سایر نوشیدنی‌هایی که همراه با غذا مصرف می‌شوند گزینه بهتری است. از طرفی دوغ حاصل یک فرایند تخمیری است و به همین دلیل در سلامت انسان نقش مؤثری دارد.
طرز تهیه دوغ بدون گاز
انواع مختلفی از دوغ باتوجه به نوع شیر و ماستی که در تهیه آن استفاده شده، وجود دارد. احتمالاً شما هم دقت کرده‌اید که بعضی دوغ‌ها پرچرب‌تر هستند. بعضی از آن‌ها هم مزه ترش دارند. میزان چربی شیر و ماست مصرفی، چربی نهایی دوغ شما را تعیین می‌کند. بهتر است برای مزه بهتر از شیر و ماست کمی چرب استفاده کنید؛ اما اگر می‌خواهید دوغ شما رژیمی باشد از ماست کم‌چرب استفاده کرده یا شیر را از قبل بجوشانید و سرشیر آن را بگیرید. هرکدام از این دوغ‌ها طرز تهیه متفاوتی دارند که ما در ادامه این مقاله با آن آشنا می‌شویم.
آیا می‌دانید چگونه نوشیدنی گازدار درست کنیم؟
طرز تهیه دوغ بدون گاز با شیر
مواد اولیه کمی برای تهیه دوغ بدون گاز با شیر لازم است که در ادامه مقدار دقیق آن‌ها ذکر می‌شود.
مواد لازم برای تهیه دوغ بدون گاز با شیر برای 4 نفر:
شیر: 1 لیتر
نمک: به مقدار لازم
شکر: نصف یک قاشق چایخوری
آب: 0.5 لیتر
سبزی‌های خشک: به میزان لازم (به‌دلخواه)
روش تهیه دوغ بدون گاز با شیر:
برای تهیه دوغ بدون گاز با شیر ابتدا باید آب و شیر را با هم مخلوط کنید. از مخلوط آن مقدار کمی در حد یک لیوان جدا کنید و کنار بگذارید. باقی مخلوط را در یک قابلمه بریزید. آن را روی شعله گذاشته و اجازه دهید گرم شود. در این مرحله آن را از روی شعله برداشته و سپس به آن نمک و شکر را اضافه کنید. مخلوط را هم زده و اجازه دهید خنک شود. حالا یک بطری مناسب انتخاب کرده و موادی را که آماده کرده‌اید در بطری بریزید. حالا مواد داخل بطری را چند بار محکم تکان دهید و سپس آن را در جای گرم نگه دارید. بعد از گذشت چند ساعت در بطری را باز کنید. این کار باعث می‌شود که دوغ شما مزه ترش به خود بگیرد. اگر می‌خواهید دوغ شما کمی گازدار شود، در این مرحله به آن 3 تا 4 قاشق ماست هم اضافه کرده و مواد را به مدت 2 روز در جای گرم نگه دارید. سپس به آن نعنا، پونه، آویشن و سبزی خشک‌های دلخواه خود را اضافه کنید. حالا باید دوغ را در یخچال نگه دارید تا کاملاً خنک شود و سپس نوش جان کنید.
طرز تهیه دوغ بدون گاز با ماست
در این روش از شیر استفاده نمی‌شود و دوغ مستقیماً از ماست تهیه می‌شود.
مواد لازم برای تهیه دوغ بدون گاز با ماست برای 4 نفر:
ماست: 1 پیمانه
آب: 3 پیمانه
نمک: 1 قاشق چایخوری
قند: 2 حبه
سبزی‌های خشک: به میزان لازم (به‌دلخواه)
روش تهیه دوغ بدون گاز با ماست:
برای تهیه این دوغ، اگر می‌خواهید نتیجه در نهایت مزه ترش داشته باشد، ماست را از قبل در محیط بیرون از یخچال به مدت 1 تا 2 روز قرار دهید که کاملاً ترش شود، در غیر این صورت از ماست معمولی استفاده کنید. همان‌طور که قبلاً هم گفتیم اگر تمایل دارید دوغ شما چرب شود، از ماست پرچرب و در غیر این صورت از ماست کم‌چرب استفاده کنید. ابتدا ماست را خوب هم بزنید و سپس به آن تمام آب و نمک را اضافه کنید. قند را هم در این مرحله به آن اضافه کرده و خوب هم بزنید. هرچه بیشتر دوغ را هم بزنید در نهایت نوشیدنی شما کیفیت بهتری خواهد داشت. برای این کار می‌توانید آن را در یک بطری بریزید و تکان دهید. حالا دوغ را در یخچال قرار دهید تا کاملاً خنک شود. قبل از مصرف آن را مزه کنید؛ اگر نیاز بود به آن کمی نمک اضافه کنید. سبزی‌خشک‌های دلخواه خود را هم به آن اضافه کنید. دوغ خانگی شما آماده‌ست. نوش جان!
به نظر شما چرا ماست کشدار می‌شود؟
نکات مهم در تهیه دوغ بدون گاز
- بهتر است برای تهیه دوغ بدون گاز از شیر محلی و تازه استفاده کنید؛ اما حتماً آن را از قبل جوشانده و از سلامت آن مطمئن شوید.
- در این دستور، از شکر به میزان بسیار کم استفاده کنید. درصورتی‌که میزان شکر زیاد باشد مزه دوغ شما را بد می‌کند. استفاده از شکر یا قند در این دستور فقط برای تسریع فرایند تخمیر است و نباید در حدی مصرف شود که در مزه آن اثر بگذارد.
- دمای مخلوط شیر و آب اصلاً نباید زیاد باشد. بهتر است آن را با دست تست کنید. وقتی دمای شیر در حدی بود که دست شما داغی آن را حس کرد، آن را از روی شعله بردارید.
- بهتر است هنگامی‌که مواد را داخل بطری می‌ریزید، کمی از سر بطری را خالی نگه دارید.
- بطری دوغ را در جای گرم قرار دهید. گرما باید به‌صورت مداوم و در طول روز یکنواخت باشد.
- به‌جای استفاده از بطری، می‌توانید از انواع کیسه‌های پوستی هم برای تهیه دوغ استفاده کنید. در این حالت طعم دوغ بی‌نظیر می‌شود؛ اما باید دقت داشت که این کیسه‌های پوستی باید در شرایط بهداشتی تولید شده باشند.
خواص و ارزش غذایی دوغ
دوغ یک فراورده لبنی است و به همین دلیل یک منبع خوب کلسیم به‌شمار می‌رود. مصرف دوغ همراه غذا می‌تواند ارزش وعده غذایی شما را بالا ببرد. دوغ علاوه بر کلسیم، دارای ویتامین‌های گروه ب نیز است. این ویتامین‌ها در سلامت پوست و مو و تقویت سیستم ایمنی بدن مؤثر هستند. باکتری‌های مفید موجود در دوغ می‌توانند به‌سلامت دستگاه گوارش شما هم کمک کنند. مصرف دوغ می‌تواند به رفع بی‌خوابی و پیشگیری از عفونت دستگاه ادراری هم کمک کند. سبزی‌های خشکی که در این نوشیدنی استفاده می‌شوند مانند نعنا و پونه به هضم بهتر غذا و رفع نفخ کمک می‌کنند. اضافه‌کردن مقداری گل محمدی به دوغ می‌تواند خاصیت آرام‌بخشی آن را افزایش دهد. در هر 100 گرم دوغ با چربی متوسط، حدوداً 3 گرم چربی، 60 میلی‌گرم سدیم و 208 میلی‌گرم پتاسیم وجود دارد. کربوهیدرات موجود در 100 گرم دوغ بسیار کم و در حد 5 گرم است. پروتئین موجود در آن حدوداً 4 گرم است که عدد خوبی است. هر 100 گرم دوغ نیم‌چرب حدودا 70 کالری دارد؛ البته افرادی که رژیم دارند اگر دوغ را با ماست یا شیر کم‌چرب تهیه کنند، کالری و چربی کمتری را دریافت می‌کنند.
موارد منع مصرف دوغ بدون گاز
- افرادی که فشارخون دارند بهتر است در مصرف دوغ زیاده‌روی نکنند؛ زیرا در تهیه آن از نمک استفاده شده و می‌تواند باعث افزایش ناگهانی فشارخون آن‌ها شود. این افراد می‌توانند در تهیه دوغ خانگی از نمک کمتری استفاده کنند.
- افرادی که ناراحتی‌های معده مانند زخم معده، التهاب معده و رفلاکس یا ورم معده هستند، بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند.
- افرادی که ناراحتی‌های گوارشی دارند هم جزو افرادی هستند که باید در مصرف دوغ اعتدال را رعایت کنند.
- افرادی که مزاج و طبع سرد دارند، باید دوغ را به میزان کم استفاده کنند. این افراد بهتر است انواع سبزی‌های خشک که طبع گرم دارند را به دوغ اضافه کرده و سپس میل کنند.
حرف آخر
دوغ عضوی جدانشدنی در سفره هر ایرانی است. این نوشیدنی خوشمزه و سالم، به‌راحتی می‌تواند جایگزین سایر نوشیدنی‌های مضر مانند نوشابه شود. این فراورده لبنی برای کودکان و نوجوانان هم بسیار مناسب است، زیرا می‌تواند مقداری از نیاز روزانه بدن آن‌ها به کلسیم و پروتئین را تأمین کند. دوغ‌های بازاری اگرچه استریلیزه هستند اما معمولاً کیفیت آن‌ها از دوغ‌های خانگی پایین‌تر بوده و در تهیه آن‌ها از نمک بیشتری استفاده می‌شود. دوغ را می‌توان به‌صورت گازدار یا بدون گاز تهیه کرد. مصرف دوغ‌های بدون گاز برای افرادی که ناراحتی‌های گوارشی دارند بهتر است، زیرا دوغ‌های گازدار ممکن است باعث تشدید ناراحتی‌های گوارشی آن‌ها شود. تهیه دوغ در منزل کار سختی نیست و زمان زیادی هم نمی‌خواهد؛ بنابراین بهتر است این نوشیدنی سالم را در منزل تهیه کرده و در کنار غذا استفاده کنید.
سؤالات متداول
دوغ گازدار و بدون گاز در مراحل تهیه چه تفاوتی با هم دارند؟
برای تهیه دوغ گازدار لازم است پس از مخلوط کردن تمام مواد، آن را به مدت حداقل 2 روز در جای گرم نگهداری کنید. درحالیکه برای تهیه دوغ بدون گاز این کار لازم نیست و 1 تا 2 ساعت زمان کافی است.
چه نوع سبزی خشک‌هایی برای مزه‌دار کردن دوغ استفاده می‌شود؟
بسیاری از افراد از نعنا، پونه، جعفری و گل محمدی خشک برای مزه‌دار کردن دوغ استفاده می‌کنند. مقدار کمی آویشن می‌تواند هم مزه دوغ را بهتر کرده و هم طبع سرد دوغ را متعادل‌تر کند، اما در حالت کلی، انتخاب سبزی‌های خشک دوغ بنا به سلیقه و نظر شماست.
آیا افرادی که فشارخون دارند هم می‌توانند دوغ مصرف کنند؟
این افراد بهتر است در تهیه دوغ خانگی از نمک کمتری استفاده کنند، زیرا اصلی‌ترین ماده بالابرنده فشارخون در ترکیب دوغ همان نمک است. این افراد بهتر است در حالت کلی قبل از مصرف دوغ با پزشک خود مشورت کنند.
