چشم بادامی‌های آسیای شرقی همیشه نمادی از اعجاز و شگفتی بوده‌اند. ژاپنیها توانسته‌اند فرهنگ چندهزارساله خود را حفظ کنند و آداب زندگی گذشتگان خود را نسل به نسل انتقال دهند. فرهنگ غذایی ژاپن نیز از این قاعده مستثنی نیست. درحالی‌که بچه‌های ما خیلی راحت پیتزا را جایگزین قرمه‌سبزی کرده‌اند، ژاپنیها آداب سختگیرانه‌ای در رابطه با غذاخوردن دارند. غذای ژاپنی فراتر از غذاست و چیز‌های زیادی درباره فرهنگ ژاپن می‌گوید. پس با ما همراه این مقاله از مجله فودکس باشید تا ببینیم چرا شناخت فرهنگ غذایی مردم ژاپن مهم است و چه چیز‌هایی درباره فرهنگ این کشور به ما می‌گوید.
شناخت فرهنگ غذایی مردم ژاپن
غذا نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ ژاپن دارد. این غذاها برگرفته از طبیعت چهار فصل و دریای بی‌کران اطراف این جزیره هستند. احتمالاً شنیدن اسم غذای ژاپنی، شما را نیز یاد سوشی می‌اندازد، اما تنوع غذاهای ژاپنی بسیار فراتر از سوشی است. اگرچه باید قبول کنیم سوشی و رامن از معروف‌ترین‌ها و محبوبترین غذاهای ژاپنی در سراسر دنیا هستند و دنیا ژاپن را با این دو غذا می‌شناسد، اما نمی‌توان انتهایی برای تنوع غذاهای ژاپنی متصور بود.
تازگی مواد اولیه، حرف اول را در غذاهای ژاپنی میزند و در هر فصل شما شاهد غذاهای متنوع و مخصوصی هستید. به همین دلیل است که ژاپن یکی از قطب‌های مهم گردشگری غذا در جهان محسوب می‌شود. غذاهای سنتی ژاپن یا واشوکو (Washoku) حول مفهوم فصلی‌بودن می‌چرخد. ژاپن چهار فصل مجزا دارد که هر کدام، میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای دریایی متفاوتی دارند. تغییر فصل تا آنجا در غذاهای ژاپنی خودش را نشان می‌دهد که اکثر خواربارفروشی‌ها و رستوران‌ها با تغییر فصل، غذاهای متفاوتی برای عرضه دارند. به‌عنوان‌مثال، ماهی sea bream در فصل بهار فراوان است و شما در این فصل غذاهای بسیاری با این ماهی پیدا خواهید کرد.
سالهای سال و می‌توان گفت قرن‌ها، ماهی جزو اصلی رژیم غذایی ژاپنیها بوده است. در واقع تا سال ۱۸۷۲، گوشت به‌دلیل ممنوعیت به‌ندرت خورده می‌شد. به‌طورکلی، ژاپن از موهبت دسترسی به ماهی و سایر موجودات دریایی برخوردار است و ماهی مهمترین پروتئین مصرفی این جزیره است. خوشبختانه، ماهی پروتئین سالمی دارد و سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ است که برای قلب و بدن ضروری هستند.
در کنار اهمیتی که تغییر فصل در فرهنگ غذایی ژاپن دارد، نقش هر منطقه را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. ژاپنیها به غذاهای منطقه یا ناحیه خود افتخار می‌کنند و بازدید از این غذاهای محلی، یکی از جاذبه‌های مهم برای توریست‌ها است.
آماده‌سازی غذاهای ژاپنی
طرز تهیه غذاهای ژاپنی چیز‌های زیادی درباره فرهنگ مردم این کشور به شما می‌گوید. آنها با نهایت دقت با غذا برخورد می‌کنند و با وسواس زیادی غذاها را آماده می‌کنند. شما این نحوه برخورد مردم ژاپن با غذا را در تمام کار‌هایشان می‌بینید. طرز تهیه غذاها نسل‌به‌نسل منتقل می‌شود و آشپز‌های بزرگتر، دانش خود را به آشپز‌های جوان منتقل می‌کنند. هر آشپز ژاپنی به میزان سال‌هایی که در این حرفه مشغول بوده است افتخار می‌کند و آشپز‌های کوچک در کنار آشپز‌های بزرگ مشتاق یادگیری هستند. همین شباهت فرهنگی مردم ژاپن با غذایی که می‌خورند در فرهنگ غذایی هند نیز دیده می‌شود و شاید برایتان جالب باشد که غذاهای هندی تا چه حد تحت‌تاثیر آب‌وهوا و فرهنگ هندوستان هستند.
ژاپنیها غذا را در ظرف‌های کوچک و متنوع زیادی روی میز قرار میدهند. چندین کاسه و بشقاب کوچک را کنار هم قرار میدهند تا یک وعده غذایی کامل داشته باشند. در نگاه اول شاید اینطور به‌نظر برسد که چه کسی با این حجم کم سیر می‌شود، اما نگران نباشید. غذاها به شکلی قرار داده می‌شوند که شما از تمام طعم‌های تازه استفاده کنید و در نهایت احساس سیری داشته باشید. در فرهنگ ژاپنی قرار نیست بی‌وقفه یک غذا را بخورید تا سیر شوید؛ آنها می‌خواهند از تمام طعم‌ها و به مقدار مناسب چشیده شود.
تاثیر فرهنگ غذای دیگر کشورها بر فرهنگ غذایی ژاپن
اصالت فرهنگ غذایی ژاپن تا حد زیادی وام‌دار سرزمینش است و کمترین تاثیرپذیری را از دیگر کشورها داشته است. با‌این‌وجود، هنر آشپزی از فرهنگ‌های مختلفی تاثیر می‌گیرد و آشپزی ژاپنی نیز از این قضیه مستثنی نیست. یاکی‌نیکو، نوعی کباب گوشت که در غذای ژاپنی وجود دارد، برگرفته از نوعی کباب است که مهاجران کره‌ای با خود به ژاپن آورده‌اند. تمپورا نیز توسط بازرگانان پرتغالی به این سرزمین آورده شده است. غذاهای دیگری نیز وجود دارند که برگرفته از فرهنگ دیگر کشورها هستند. به همین دلیل نمی‌توان گفت آشپزی ژاپنی تحت‌تاثیر هیچ فرهنگی نبوده است، اما می‌توان گفت که فرهنگ غذایی ژاپن تا حد زیادی اصالت خود را حفظ کرده است. تا آنجا که اهمیت فرهنگ غذایی مردم ژاپن از نگاه یونسکو نیز دور نمانده و غذاهای ژاپنی (واشوکو) به فهرست میراث‌فرهنگی آن اضافه شده‌اند.
برخلاف واشوکو که در بخش قبل به آن اشاره کردیم، یوشوکو (Yoshoku) از غذا‌هایی با ریشه اروپایی تشکیل شده است. بسیاری از محبوبترین غذاهای ژاپنی مانند کتلت تونکاتسو با گوشت خوک سرخ‌شده، کاری ژاپنی و استیک هامباگو یوشوکو هستند. اگرچه این غذاها ممکن است ریشه اروپایی داشته باشند، اما یوشوکو به‌عنوان بخش اصلی غذای بسیار از ژاپنیها محسوب می‌شود.
و در آخر شاید بتوان گفت چین بیشترین نفوذ را در فرهنگ غذایی مردم ژاپن داشته است. برنج، سس سویا، توفو همه از چین آمده‌اند و حتی بودیسم که قرن‌ها تابوی مصرف گوشت را در ژاپن آورده بود نیز، از چین آمده است.
آداب غذایی مردم ژاپن
فرقی نمی‌کند که قرار کاری دارید یا به‌صرف شام دعوت شده‌اید، رعایت آداب معاشرت در ژاپن حرف اول را میزند. اگر کسی شما را به‌صرف غذا دعوت کند یا برایتان غذا درست کند، حتماً باید بهوضوح نشان دهید که از غذا راضی هستید. این مورد بخش مهمی از آداب غذایی آنها است. به‌عنوان‌مثال، ما در ایران غذا‌هایی مثل سوپ را با آرامش می‌خوریم تا صدای خوردن مشخص نشود، اما در ژاپن این سروصدا را بد نمی‌دانند و نشان‌دهنده قدردانی شما نسبت به آشپز است. بنابراین اگر یک دوست ژاپنی برایتان نودل درست کرد، نیاز نیست با وسواس و آرامش این غذا را بخورید!
یکی از مسائل مهمی که جالب است بدانید، آداب استفاده از چاپستیک در ژاپن است. چاپستیک در بسیاری از فرهنگ‌های آسیای شرقی راهی معمول برای غذاخوردن است. علاوه بر اینکه استفاده از چاپستیک نیاز به مهارت دارد، شما باید بعد از تمام شدن غذا حواستان به نحوه قراردادن چاپستیک در کنار هم باشد. اگر چاپستیک را به‌صورت عمود داخل ظرف بگذارید، توهین‌آمیز تلقی می‌شود و به عقیده ژاپنیها این حرکت بدیمن است. شما باید چاپستیک‌ها را در کنار هم و روی لبه ظرف خالی به‌صورت افقی قرار دهید تا قدردانی خودتان را نشان داده باشید.
آداب غذایی هر کشوری را باید قبل از سفر به آن کشور بدانید. این اطلاعات باعث می‌شود که تفاوت فرهنگی را متوجه شویم و بی‌اطلاع، به فرهنگ دیگر کشورها بی‌احترامی نکنیم.
در حال حاضر، ترکیه یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایرانیان است. خواندن مقاله گردشگری غذا در ترکیه چیز‌های زیادی درباره انواع غذاهای ترکی و فرهنگ غذایی این کشور به شما می‌گوید.
غذا و سنت‌های خانوادگی در ژاپن
غذا بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ ژاپنی است. خانواده‌های ژاپنی برای مناسبت‌های خاصی و وعده‌های غذایی روزمره، سنت‌ها و آیین‌های مخصوص به خود را دارند. یکی از آیین‌ها را می‌توان در سوپ میسو دید. سوپ میسو نماد غذاهای ژاپنی است و هر خانواده دستورالعمل مخصوص به خود را برای درست‌کردن این سوپ دارد. اگرچه این سوپ از سه ماده اصلی به نام‌های کامبو (نوعی جلبک دریایی)، بونیتو (نوعی ماهی) و خمیر میسو تشکیل می‌شود، اما طعم سوپ نهایی بستگی به روش پخت و زمان پخت متفاوت است.
این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که خانواده‌های ژاپنی نسل‌به‌نسل سنت‌های غذایی خود را انتقال میدهند و به رعایت این آیین‌ها پایبند هستند. ژاپنیها به خانوادگی غذاخوردن اهمیت میدهند و برایشان مهم است که این مناسبت‌ها را با حفظ آیین‌های مخصوص به خود به‌جا بیاورند.
غذاهای سنتی ژاپن که هر گردشگری باید امتحان کند
غذاهای سنتی ژاپن که به واشوکو معروف است، یکی از متنوع‌ترین و جذاب‌ترین غذاهای جهان است. در این اینجا ۵ تا از معروف‌ترین‌های آن را به شما معرفی می‌کنیم که احتمال اسم بعضی از آنها را زیاد شنیده‌اید یا تجربه خوردن آنها را داشته‌اید.
سوشی (Sushi)
معروفترین غذای ژاپنی سوشی است. وقتی اسم سوشی با ماهی خام می‌آید برای ما ایرانی‌ها کمی محبوبیت این غذا عجیب است، اما این غذا نه‌تنها بین ژاپنیها بلکه بین مردم کشورهای زیادی طرفدار دارد. آشپز‌های سوشی باید سالهای زیادی آموزش ببینند تا این غذای به‌ظاهر ساده را درست کنند. اگر این غذا را خورده‌اید و خوشتان نیامده، شاید باید طعم اصلی آن را از دست یک سرآشپز حرفه‌ای بچشید تا درباره طعم سوشی بتوانید قضاوت کنید.
ترکیبات متفاوتی برای درست‌کردن انواع سوشی استفاده می‌شود، اما معمولاً نوعی برنج مخصوص سوشی، جلبک دریایی و ماهی از ترکیبات اصلی سوشی هستند. ماهی‌تن چرب بهترین انتخاب برای درست‌کردن سوشی است و بلافاصله در دهان آب می‌شود.
ساشیمی (Sashimi)
ساشیمی را با سوشی اشتباه می‌گیرند و دانستن تفاوت سوشی و ساشیمی از سؤالاتی است که ممکن است برای شما هم پیش‌آمده باشد. گوشت‌های خامی که به نازکی برش خورده باشند را ساشیمی می‌گویند. اگر نگاهی به قسمت سوشی کرده باشید، متوجه تفاوت آنها می‌شوید. سوشی از دیگر ترکیباتی درست می‌شود که در ساشیمی خبری از آنها نیست. ساشیمی را معمولا از ماهی و دیگر گوشت‌های دریایی درست می‌کنند، اما گاهی این غذا با گوشت‌های دیگری هم درست می‌شود.
مهارت کار با چاقو در تهیه ساشیمی بسیار اهمیت دارد و یک سرآشپز ماهر باید بتواند گوشت را به ابعاد مختلفی برش بزند. برش‌های صاف و یک‌شکل که جذابیت بصری زیادی ایجاد کنند.
رامن (Ramen)
رامن، غذایی ساده و پرطرفدار است که بسته‌های آماده آن را می‌توانید در سوپرمارکت‌های زیادی در سراسر دنیا پیدا کنید. همین قضیه نشان می‌دهد تا چه اندازه این غذای ژاپنی توانسته جای خود را در میان ملل مختلف باز کند. سوپ گوشت، نودل، چاشنی‌های مختلف و انواع گوشت و سبزیجات ترکیبات رامن را تشکیل میدهند. معمولا میسو و سس سویا نیز به‌عنوان چاشنی به این غذا اضافه می‌شود.
سوکی یاکی (Sukiyaki)
سوکی یاکی برای قرار ناهار انتخاب خوبی است و در مهمانی‌های آخر سال از این غذا استفاده می‌کنند. این غذای ژاپنی با گوشت گاو، رشته فرنگی و سبزیجات بر سر میز غذا درست می‌شود. زمانیکه محدودیت‌های شدیدی برای مصرف گوشت قرمز وجود داشت، این غذا نتوانسته بود جایگاه خود را پیدا کند، اما در حال حاضر محبوبیت زیادی در دورهمی‌ها دارد.
اوکونومیاکی (Okonomiyaki)
ژاپنیها این غذای سرخ‌شده را به پنکیک تشبیه می‌کنند، اما این توضیح نمی‌تواند تمام چیزی که این غذا هست را بیان کند. مواد اصلی اوکونومیاکی، آرد، تخم‌مرغ و کلم است و سایر مواد با توجه به هر منطقه یا سلیقه افراد، تفاوت‌هایی با هم دارد. این ترکیبات شامل سبزیجات مختلف، کیمچی، تکه‌های ماهی، سس مایونز یا سس مخصوص اکونومیاکی باشد.
غذاهای معروف ژاپنی به‌ظاهر ساده هستند، اما قرن‌ها آداب و رسوم و فرهنگ در پشت هرکدام از این غذاها خوابیده است. به‌عنوان‌مثال، ژاپنیها حساسیت خاصی برای درست‌کردن سوشی دارند و سرآشپز باید به درجه‌ای از حرفه‌ای بودن برسد که در زمان کار با چاقو حرارت دست خود را به گوشت ماهی خام منتقل نکند. رعایت این جزئیات همه نشان‌دهنده اهمیت حفظ دستور آشپزی‌های کهن ژاپنی در میان مردم این کشور دارد.
حرف آخر
شاید شما بتوانید پیتزای ایتالیایی یا برگر آمریکایی را در هر رستورانی پیدا کنید، اما غذاهای ژاپنی همه‌جا پیدا نمی‌شوند. به همین دلیل است که فرهنگ غذایی ژاپن رمز و راز‌هایی دارد که همه دوست دارند کمی از آن سر دربیاورند. رعایت نظم و اهمیت به جزئیات که در تمام کار‌های ژاپنیها وجود دارد، در درست‌کردن غذا نیز مشاهده می‌شود. آنها از سرآشپز‌ها انتظار دارند که با چنان مهارتی گوشت‌های سوشی را برش بزنند، گویی کاری مهمتر از این در جهان وجود ندارد. بااین‌حال، غذایی‌هایی از ژاپن توانسته‌اند در کل جهان محبوبیت پیدا کنند و شما غذا‌هایی مثل سوشی و رامن را نیز در کافه‌ها و رستوران‌های ایرانی پیدا می‌کنید. در نهایت چیزی که خیلی واضح است، اقلیم و تاریخ این کشور مهمترین عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری غذا‌هایی هستند که ما امروزه به‌نام غذاهای ژاپنی می‌شناسیم.
سوالات متداول
معروفترین غذای ژاپنی چیست؟
سوشی معروفترین غذای ژاپنی است؛ شاید بتوان گفت معروفترین و محبوبترین غذایی از ژاپن که در کشورهایی بسیار دورتر از ژاپن نیز محبوب عموم مردم است. ترکیبی زیبا و منحصربهفرد از برنج، جلبک و گوشت ماهی توانسته غذایی با زیبایی بصری زیادی خلق کند.
آداب غذایی مردم ژاپن چگونه است؟
ژاپنیها به همان اندازه که به آداب معاشرت و احترام به خانواده اهمیت میدهند، به رعایت آداب غذایی نیز اهمیت میدهند. شما در ژاپن باید بهوضوح نشان دهید که از غذا خوشتان آمده است. ژاپنیها کاسه نودل را با سروصدای بسیار سر میکشند تا تشکر خود را به سرآشپز نشان دهند.
فرهنگ غذایی ژاپن چگونه است؟
ژاپنیها به استفاده از مواد غذایی تازه و مربوط به هر فصل، اهمیت زیادی میدهند. به همین دلیل است که شما در هر فصل شاهد غذاهای خاصی در این کشور هستید. علاوهبراین، ژاپن دسترسی زیادی به ماهی و انواع موجودات دریایی دارد و استفاده از گوشت ماهی حرف اول را در فرهنگ غذایی ژاپن میزند. ازآنجاییکه به دلیل حضور بودیسم، سالهای سال خوردن گوشت در ژاپن قدغن بوده است، این محدودیت تا حد زیادی بر فرهنگ غذایی ژاپن تاثیر گذاشته است.
