بیش از ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک هرساله برای استفاده در کاربردهای مختلف تولید میشود. حداقل ۱۴ میلیون تن پلاستیک هرسال به اقیانوسها ریخته میشوند و ۸۰ درصد کل زبالههای دریایی را که از آبهای سطحی تا رسوبات اعماق دریاها پیدا میشود، پلاستیک تشکیل میدهد. جانوران دریایی، زبالههای پلاستیکی را می‌خورند یا درگیر آنها میشوند که باعث صدمات شدید و مرگ جانوران دریایی میشود.
آلودگی پلاستیک، ایمنی و کیفیت غذا، سلامت انسان و گردشگری ساحلی را تهدید می‌کند و به تغییرات آب‌وهوایی می‌انجامد. برای رسیدگی به آلودگی پلاستیکی دریایی، نیاز فوری به بررسی توافقنامه‌های الزام‌آور قانونی جدید و موجود وجود دارد. ما در این مقاله از مجله فودکس سعی می‌کنیم به موضوع زبالههای پلاستیکی در دریا بپردازیم و برخی موضوعات و سؤالات از جمله اینکه زبالههای پلاستیکی چند سال در دریا باقی می‌مانند، بپردازیم. اگر دغدغه مسائل محیط‌زیستی خصوصاً آلودگی‌های دریایی را دارید، این مقاله را تا آخر مطالعه کنید.
زبالههای پلاستیکی در دریا چه مشکلاتی ایجاد می‌کنند؟
پلاستیک یک پلیمر آلی مصنوعی ساخته‌شده از نفت با خواص ایده‌آل برای کاربردهای مختلف از جمله: بسته‌بندی، ساختمان و ساخت‌وساز، لوازم‌خانگی و ورزشی، وسایل نقلیه، الکترونیک و کشاورزی است. سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک تولید میشود که نیمی از آن برای تولید اقلام یکبارمصرف مانند کیسه خرید، فنجان و نی استفاده میشود. زبالههای پلاستیکی در صورت دور ریختن نادرست می‌توانند به محیط‌زیست و تنوع زیستی آسیب برسانند.
سالانه حداقل ۱۴ میلیون تن پلاستیک به اقیانوسها سرازیر میشود. زبالههای پلاستیکی درحال‌حاضر فراوان‌ترین نوع زباله در اقیانوسها هستند و ۸۰ درصد از کل زبالههای دریایی را که از آبهای سطحی تا رسوبات اعماق دریاها یافت میشوند، تشکیل می‌دهند. پلاستیک در سواحل هر قاره و زبالههای پلاستیکی بیشتری در نزدیکی مقاصد گردشگری محبوب و مناطق پرجمعیت یافت میشود.
منابع اصلی زبالههای پلاستیکی که در اقیانوسها یافت میشوند، زمینی هستند که از روان آبهای شهری و طوفان، سرریز فاضلاب، زباله‌ها، دفع و مدیریت ناکافی زباله، فعالیت‌های صنعتی، سایش لاستیک‌ها، ساخت‌وساز و تخلیه غیرقانونی ناشی میشوند. آلودگی پلاستیکی مبتنی بر اقیانوس عمدتاً از صنعت ماهیگیری، فعالیت‌های دریایی و آبزی‌پروری سرچشمه می‌گیرد.
پلاستیک تحت‌تأثیر تابش اشعه ماوراء بنفش خورشید، باد، جریان و سایر عوامل طبیعی به ذرات کوچکی به نام میکرو پلاستیک (ذرات کوچک‌تر از ۵ میلی‌متر) یا نانو پلاستیک (ذرات کوچک‌تر از ۱۰۰ نانومتر) تجزیه میشود. اندازه کوچک آنها را برای جانداران دریایی آسان می‌کند تا به‌طور تصادفی آنها را بخورند.
بسیاری از کشورها فاقد زیرساخت برای جلوگیری از آلودگی پلاستیکی هستند؛ مانند دفن زبالههای بهداشتی. تأسیسات سوزاندن، ظرفیت بازیافت و زیرساخت اقتصادی، مدیریت و دفع صحیح این سیستم‌های زباله منجر به نشت پلاستیک به رودخانه‌ها و اقیانوسها میشود. تجارت جهانی قانونی و غیرقانونی زبالههای پلاستیکی ممکن است به اکوسیستم‌ها آسیب برساند، جایی که سیستم‌های مدیریت زباله برای نگهداری زبالههای پلاستیکی کافی نیستند.
زبالههای پلاستیکی چند سال در دریا باقی می‌مانند؟
بسیاری از اقلام پلاستیکی ممکن است صدها سال طول بکشد تا در دریا و اقیانوس تجزیه شوند. بسته به میزان تشنگی شما، ممکن است کمتر از 5 دقیقه طول بکشد تا محتویات یک بطری پلاستیکی را مصرف کنید، اما دریا و اقیانوس ۴۵۰ سال طول میکشد تا پلاستیک را تجزیه کند.
تجزیه پلاستیک‌ها بسته به موادوساختار بین ۲۰ تا ۵۰۰ سال طول میکشد. علاوه بر این، سرعت تجزیه شدن یک پلاستیک به‌قرار گرفتن در معرض نور خورشید بستگی دارد. مانند پوست ما، پلاستیک‌ها اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید را جذب می‌کنند که مولکول‌ها را تجزیه می‌کند. این فرایند تجزیه نوری نامیده میشود و به همین دلیل است که در محل‌های دفن زباله، اغلب زبالههای پلاستیکی را در معرض نور خورشید قرار می‌دهند تا فرایند تجزیه را تسریع کنند.
به‌عنوان‌مثال، کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف مواد غذایی حدود دو دهه طول میکشد تا تجزیه شوند. در مقابل، تخمین زده میشود بطری‌های آب پلاستیکی ساخته‌شده با پلی‌اتیلن ترفتالات (نوعی پلاستیک رایج) تقریباً ۴۵۰ سال طول میکشد تا به‌طور کامل تجزیه شوند.
اهمیت پرداختن به موضوع زبالههای پلاستیکی در دریا چیست؟
آلودگی پلاستیک یک مشکل گسترده است که محیط‌زیست دریایی را تحت‌تأثیر قرار میدهد. سلامت اقیانوسها، سلامت گونه‌های دریایی، ایمنی و کیفیت غذا، سلامت انسان، گردشگری ساحلی را تهدید می‌کند و به تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند.
تأثیرات زبالههای پلاستیکی بر اکوسیستم‌های دریایی
مشهودترین تأثیر زبالههای پلاستیکی بلعیدن، خفگی و درهم‌تنیدگی صدها گونه دریایی است. حیات‌وحش دریایی مانند پرندگان دریایی، نهنگ‌ها، ماهی‌ها و لاک‌پشت‌ها زبالههای پلاستیکی را به اشتباه طعمه می‌کنند. بیشتر آنها از گرسنگی می‌میرند زیرا شکم آنها پر از پلاستیک میشود. آنها همچنین از پارگی، عفونت، کاهش توانایی در شنا و آسیب‌های داخلی رنج می‌برند. پلاستیک‌های شناور همچنین به انتقال گونه‌های دریایی مهاجم کمک می‌کند و درنتیجه تنوع زیستی دریایی و شبکه غذایی را تهدید می‌کند.
تأثیر زبالههای پلاستیکی بر غذا و سلامت انسان
تاکنون میکروپلاستیک‌ها در آب لوله‌کشی، آبجو و نمک یافت شده‌اند و در تمام نمونه‌های جمع‌آوری‌شده در اقیانوس‌های جهان، از جمله قطب شمال، وجود دارند. چندین ماده شیمیایی مورداستفاده در تولید مواد پلاستیکی سرطان‌زا هستند و با سیستم غدد درون‌ریز بدن تداخل دارند و باعث اختلالات رشدی، تولیدمثلی، عصبی و ایمنی در انسان و حیات‌وحش میشوند. اخیراً، میکروپلاستیک‌ها در جفت جنین انسان یافت شده‌اند، اما تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا این یک مشکل گسترده است، موردنیاز است.
آلاینده‌های سمی نیز در اثر قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آب دریا بر روی سطح پلاستیک جمع میشوند. هنگامی که موجودات دریایی زبالههای پلاستیکی را می‌بلعند، این آلاینده‌ها وارد سیستم گوارشی آنها میشوند و به‌مرورزمان در شبکه غذایی تجمع می‌کنند. انتقال آلاینده‌ها بین گونه‌های دریایی و انسان از طریق مصرف غذاهای دریایی به‌عنوان یک خطر برای سلامتی شناخته شده است و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
آیا می‌دانید رژیم‌غذایی و محیط زیست چه تاثیری روی یکدیگر دارند؟
تأثیرات زبالههای پلاستیکی بر گردشگری
زبالههای پلاستیکی به ارزش زیبایی‌شناختی مقاصد گردشگری آسیب می‌زند و منجر به کاهش درآمد حاصل از گردشگری میشود. همچنین هزینه‌های اقتصادی عمده مربوط به تمیزکردن و نگهداری سایت‌ها را ایجاد می‌کند. تجمع زبالههای پلاستیکی در سواحل می‌تواند تأثیر منفی بر اقتصاد، حیات‌وحش و سلامت جسمی و روانی مردم یک کشور داشته باشد.
تأثیرات زبالههای پلاستیکی بر تغییرات آب‌وهوا
تولید پلاستیک به تغییرات آب‌وهوایی منجر میشود. اگر زبالههای پلاستیکی سوزانده شوند، دی‌اکسیدکربن و متان (از محل‌های دفن زباله) در جو آزاد میشوند و در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش می‌یابد.
دستور کار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار خواستار اقدام برای «حفاظت و استفاده پایدار از اقیانوسها، دریاها و منابع دریایی» و «تا سال ۲۰۲۵، جلوگیری و کاهش چشمگیر آلودگی دریایی از همه نوع، به‌ویژه از فعالیت‌های زمینی است؛ از جمله زبالههای دریایی و آلودگی مواد مغذی».
برای جلوگیری از افزایش زبالههای پلاستیکی در دریا چه کاری می‌توان کرد؟
باید برای پایبندی و تقویت چارچوب‌های قانونی بین‌المللی موجود که به آلودگی پلاستیکی دریایی می‌پردازد، تلاش کرد. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: کنوانسیون ۱۹۷۲ در مورد جلوگیری از آلودگی دریا توسط تخلیه زباله و سایر مواد (کنوانسیون لندن)، پروتکل ۱۹۹۶ کنوانسیون لندن (پروتکل لندن) و پروتکل ۱۹۷۸ به کنوانسیون بین‌المللی برای جلوگیری از آلودگی از کشتی‌ها (MARPOL).
دولت‌های منطقه‌ای و ملی نیز باید چارچوب‌های قانونی ملی را درباره مسئولیت توسعه‌یافته تولیدکننده بررسی کنند. اینها به‌عنوان راه‌حل‌های نوآورانه و کم‌هزینه ظاهر میشوند، همان‌طور که سیاست‌هایی برای ارتقای اقتصادها هستند.
دولت‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و صنایع باید برای طراحی مجدد محصولات با یکدیگر همکاری کنند و در استفاده و دفع آنها تجدیدنظر کنند تا ضایعات میکروپلاستیک را از گلوله‌ها، منسوجات مصنوعی و لاستیک‌ها را کاهش دهند. مصرف‌کنندگان و جامعه باید به سمت الگوهای مصرف پایدارتر روی آورند. این امر مستلزم راه‌حل‌هایی است که فراتر از مدیریت زباله است و کل چرخه عمر محصولات پلاستیکی را در نظر می‌گیرد؛ از طراحی گرفته تا زیرساخت و استفاده خانگی.
بودجه بیشتری برای تحقیق و نوآوری باید در دسترس باشد تا به سیاستگذاران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان شواهد موردنیاز برای اجرای راه‌حل‌های تکنولوژیکی، رفتاری و سیاستی برای رسیدگی به آلودگی پلاستیکی دریایی ارائه شود.
روش‌هایی برای شناسایی، اندازه‌گیری و رسیدگی به منابع آلودگی پلاستیک دریایی و نشت پلاستیک در دسترس است؛ از جمله IUCN.
حرف آخر
ما در این مقاله به زبالههای پلاستیکی در دریا و مشکلاتی که به‌وسیله آنها به‌وجود می‌آیند و اهمیت این موضوع پرداختیم. در ادامه اشاره شد که بسیاری از اقلام پلاستیکی ممکن است صدها سال طول بکشد تا در دریا و اقیانوس تجزیه شوند.
سؤالات متداول
سالانه چقدر پلاستیک در دنیا تولید میشود؟
سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک تولید میشود که نیمی از آن برای تولید اقلام یکبارمصرف مانند کیسه خرید، فنجان و نی استفاده میشود.
سالانه چه میزان پلاستیک به دریاها و اقیانوسها ریخته میشود؟
حداقل ۱۴ میلیون تن پلاستیک هرسال به دریاها و اقیانوسها ریخته میشوند و ۸۰ درصد کل زبالههای دریایی را که از آبهای سطحی تا رسوبات اعماق دریاها پیدا میشود، پلاستیک تشکیل میدهد.
تجزیه پلاستیک در دریا چند سال زمان میبرد؟
دریا و اقیانوس ۴۵۰ سال طول میکشد تا پلاستیک را تجزیه کند.
