انتخاب ظروف پخت و پز در تهیه غذا اهمیت زیادی دارد. در گذشته‌های دور این ظروف تنها محدود به چندین نوع بودند، اما امروزه ظروف پخت و پز تنوع زیادی پیدا کرده‌اند. اکنون این سوال پیش می‌آید که بهترین ظروف برای پخت و پز چیست؟ برای یافتن پاسخ این سوال با مجله فودکس همراه شوید تا انواع ظروف پخت و پز را بشناسید. در نهایت نیز درباره سالم ترین ظروف برای پخت و پز صحبت می‌کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
انواع ظروف برای پخت و پز
ظروف پخت و پز تنوع زیادی داشته و از مواد مختلفی تهیه می‌شوند. در این بخش انواع ظروف پخت و پز را معرفی کرده و به مقایسه آن‌ها می‌پردازیم.
۱. چدن بدون روکش
ظروف چدنی با محتوای ۹۶ تا ۹۸ درصد آهن و 2 تا 4 درصد کربن، یکی از ظروف پرکاربرد برای پخت و پز محسوب می‌شوند. این ظروف چدنی تنوع بالایی داشته و توانایی زیادی در حفظ گرما دارند. یک ظرف چدنی برای سال‌ها دوام داشته و به همین دلیل برای آشپزخانه هتل‌ها و رستوران‌ها گزینه مناسبی است.
مزایای ظروف چدن بدون روکش:
- دوام زیادی داشته و در صورت مراقبت صحیح، برای مدت طولانی سالم می‌ماند.
- مستعد خراشیدگی نیست و آن را می‌توان در کنار انواع قاشق و ملاقه استفاده کرد.
- گرما را برای مدت طولانی‌تری حفظ می‌کند.
معایب ظروف چدن بدون روکش:
- چدن مستعد زنگ‌زدگی است و ممکن است تراشه‌دار شود.
- در مقایسه با دیگر ظروف وزن بیشتری دارد.
- موجب خراشیدگی سطح اجاق گازهای شیشه‌ای می‌شود.
- چدن واکنش‌پذیر بوده و غذاهای اسیدی لایه رویی آن را چسبناک می‌کند.
۲. چدن روکش‌دار
چدن روکش‌دار نسخه به‌روز شده چدن سنتی است که با رنگ‌های مختلفی عرضه می‌شود. این ظروف نیز همچون چدن بدون روکش از ترکیب آهن و کربن به وجود آمده است، اما آن را با یک لایه سرامیکی روکش می‌کنند. تنوع رنگ این ظروف به شما این امکان را می‌دهد تا آن را با دیگر رنگ‌ها در آشپزخانه خود ست کنید.
مزایای ظروف چدن روکش‌دار:
- دوام زیادی داشته و همه کاره است.
- در حفظ و هدایت گرما به خوبی عمل می‌کند.
- نسبت به چدن بدون روکش چسبندگی کمتری داشته و در برابر زنگ‌زدگی مقاوم است.
- واکنش‌پذیر نبوده و می‌توان برای پخت انواع غذاهای اسیدی یا قلیایی مورد استفاده قرار داد.
معایب چدن روکش‌دار:
- در مقایسه با چدن بدون روکش قیمت بیشتری دارد.
- ممکن است مواد شیمیایی مضر مانند سرب، کادمیوم و… آزاد کند.
- گرم شدن آن به زمان بیشتری نیاز دارد.
۳. آلومینیوم
آلومینیوم یکی از فلزات سبک با قابلیت انتقال حرارتی خوب است، اما به دلیل حالت شکننده، به تنهایی برای ساخت بهترین ظروف برای پخت و پز انتخاب مناسبی نخواهد بود. در تولید ظروف آشپزخانه، آلومینیوم را با فولاد ضدزنگ ترکیب می‌کنند. ترکیب آلومینیوم با فلزات دیگر ایرادهای آن را برطرف کرده و منجر به تولید یکی از انواع ظروف جذاب برای پخت و پز می‌شود. همچنین این موضوع که کدام ظرف برای پخت و پز مناسب است دارای اهمیت است.
مزایای ظروف آلومینیوم:
- وزن کمی داشته و دارای انواع مختلف است.
- رسانای حرارتی است و گرما را به طور یکنواخت پخش می‌کند.
- در مقایسه با دیگر ظروف نسبتا ارزان است.
معایب ظروف آلومینیوم:
- با غذا واکنش داده و ممکن است عطر و طعم آن را تغییر دهد.
- دوام کمتری داشته و مانند چدن عمر طولانی ندارد.
- در معرض دماهای بسیار زیاد ممکن است شکل خود را از دست بدهد.
۴. استیل کربنی
این ظروف نیز مانند چدن از آهن و کربن ساخته شده، اما نسبت آن متفاوت است. ظروف استیل کربنی از ۹۹ درصد آهن و ۱ درصد کربن ساخته شده‌اند. این ظروف برای پخت و پز کاملا بی‌خطر هستند، اما باید آن‌ها را پوشش داد. بسیاری از تابه‌های استیل کربنی را با لایه‌ای از ترکیبات مقاوم پوشش می‌دهند تا نچسب شده و نگهداری آن آسان‌تر شود.
مزایای ظروف استیل کربنی:
- اگر به درستی از آن‌ها مراقبت کنید، ماندگاری زیادی دارند.
- سبک‌تر از چدن بوده و جابجایی آن‌ها آسان‌تر است.
- سریع گرم شده و حرارت را انتقال می‌دهد.
معایب ظروف استیل کربنی:
- مستعد تغییر رنگ و زنگ‌زدگی است.
- غذاهای اسیدی ممکن است پوشش این ظروف را از بین ببرد.
- نگهداری آن کمی سخت‌تر از دیگر ظروف است.
۵. ظروف مس
ظروف مسی یکی از قدیمی‌ترین ظروف پخت و پز هستند که استفاده از آن‌ها ظاهر آشپزخانه شما را تغییر می‌دهد. مس به عنوان یک ماده مستقل برای تهیه بهترین ظروف برای پخت و پز انتخاب مناسبی نیست، زیرا رنگ و طعم غذا را تغییر می‌دهد؛ به همین دلیل مس را با فلز غیرقابل واکنشی مانند قلع ذوب شده یا فولاد ضد زنگ پوشش می‌دهند. جالب است بدانید که مس از جمله بهترین ظروف برای پخت و پز در طب سنتی معرفی شده است.
مزایای ظروف مسی:
- بهترین گزینه برای انتقال حرارت به طور یکنواخت است.
- دچار زنگ‌زدگی یا دیگر آسیب‌ها نمی‌شوند.
- ضد میکروب بوده و در فر نیز قابل استفاده است.
معایب ظروف مسی:
- به نگهداری و پرداخت مرتب برای ترمیم روکش قلع نیاز دارد.
- با برخی از انواع غذاها واکنش داده و حتی دچار خراشیدگی می‌شود.
- در مقایسه با بسیاری از ظروف قیمت بیشتری دارد.
۶. ظروف تفلن
پلی تترا فلوئورو اتیلن (PTFE) یک ماده مصنوعی است که سطحی نچسب برای ظروف آشپزخانه ایجاد می‌کند. پایه فلزی این ظروف بسته به برنده تولیدکننده محصول متفاوت بوده، اما رایج‌ترین آن‌ها آلومینیوم و فولاد ضدزنگ است. جالب است بدانید تفلن نام برندی است که ظروف PTFE را تجاری‌سازی کرد و هم‌اکنون نیز بزرگترین تولیدکننده ظروف نچسب محسوب می‌شود.
در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی درباره ایمنی این ظروف مطرح شده است، زیرا پوشش ظروف تفلن در اثر حرارت زیاد شکسته شده و ترکیبات سمی آزاد می‌کند. با این وجود تا زمانی که دمای پخت و پز کمتر از ۵۰۰ فارنهایت باشد، استفاده از ظروف تفلن نگرانی در پی ندارد.
مزایای ظروف تفلن:
- نچسب بوده و به آسانی تمیز می‌شود.
- وزن کمی داشته و در مقایسه با دیگر ظروف قیمت کمتری دارد.
- با توجه به پایه فلزی از جنس آلومینیوم و فولاد ضدزنگ، رسانای حرارتی خوبی است.
معایب ظروف تفلن:
- دوام کمی داشته و بعد از گذشت کمتر از ۵ سال باید آن را تعویض کنید.
- در دماهای بالای ممکن است ترکیبات سمی ایجاد کرده که وارد غذا می‌شوند.
- یک ماده مصنوعی بوده که مستعد تاب خوردن است.
۷. ظروف سرامیکی
ظروف سرامیکی را می‌توان یکی از بهترین ظروف برای پخت و پز دانست. برخلاف نام این ظروف، آن‌ها در واقع از سرامیک ساخته نشده‌اند. در ساخت این ظروف با استفاده از یک فرایند ویژه، یک لایه سیلیکونی بر پایه ماسه و شن می‌سازند که به ظروف پخت و پز حالت نچسب می‌دهد. پس این لایه پوشش‌دهنده در واقع سرامیک نیست، اما با این نام تجاری خوانده می‌شود.
ظروف سرامیکی در رنگ‌های مختلف تولید شده و شیوه ساخت آن دوست‌دار محیط زیست است. همچنین رژیم غذایی و محیط زیست نیز امری تأثیر گذار است. یک نمونه از بهترین قابلمه برای پخت برنج را می‌توان قابلمه سرامیک دانست، زیرا برنج به کف قابلمه نچسبیده و ته دیگ خوبی درست می‌شود. سرامیک برخلاف تفلن ترکیبات سمی آزاد نمی‌کند، اما گرمای بیش از حد ممکن است بر قدرت نچسب بودن آن تاثیر منفی بگذارد.
مزایای ظروف سرامیکی:
- وزن کمی داشته و ارزان قیمت است.
- سبک‌ها و رنگ‌های متنوعی را ارائه می‌دهد.
- نچسب بوده اما با محیط زیست سازگار است.
معایب ظروف سرامیکی:
- گرما را به صورت یکسان انتقال نمی‌دهد.
- مستعد خراشیدن است و هر گونه خراشیدگی ویژگی نچسب بودن آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- دوام و استحکام کمی داشته و عمر مفید آن کم است.
۸. ظروف سنگی
ظروف سنگی کلاسیک نیز یکی از بهترین ظروف برای پخت و پز محسوب می‌شوند که از گذشته تا امروز برای تهیه غذا مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ظروف سنگی در اشکال و اندازه‌های مختلف تولید شده و با غذا واکنش نمی‌دهند. ظروف سنگی مدرن شبیه به ظروف چدنی تولید شده و برای آن سطح نچسب ایجاد کرده‌اند.
مزایای ظروف سنگی:
- این ظروف ماندگاری زیادی دارند و برای پخت و پز استفاده می‌شوند.
- سبک‌تر از چدن بوده و سطح غیرچسبنده‌ای دارند.
- غیر سمی و غیرقابل واکنش بوده و از سالم‌ترین ظروف برای پخت و پز هستند.
معایب ظروف سنگی:
- نیازمند تکنیک‌های خاص برای نگهداری هستند.
- در اثر شوک حرارتی ممکن است ترک خورده و خراب شوند.
۹. ظروف سفالی
ظروف سفالی از گذشته برای تهیه غذا مورد استفاده قرار می‌گرفت و هنوز هم یکی از ظروف جذاب پخت و پز است که سبک سنتی را تداعی می‌کند. این ظروف با خاک مخصوص سفالگری مانند خاک رس تهیه شده که در ابتدا نرم است. سفال پس از پخت در دمای مناسب، استحکام لازم را به دست می‌آورد. از ظروف سفالی معمولا برای پخت و پز روی آتش زغال استفاده می‌کنند. بنابراین برای غذاهایی که باید به صورت آهسته پخته شوند، سفال انتخاب مناسبی است.
مزایای ظروف سفالی:
- حرارت را به خوبی منتقل کرده و برای پخت آرام مناسب است.
- بخشی از نیاز بدن به بعضی مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم را تامین می‌کند.
- غیر قابل واکنش است و موارد استفاده زیادی دارد.
معایب ظروف سفالی:
- سفال‌های لعاب‌دار ممکن است برای سلامت بدن مضر باشند.
- در صورت نگهداری نادرست، مستعد ترک خوردن هستند.
- در هنگام استفاده ممکن است دست را بسوزانند.
۱۰. ظروف استیل ضد زنگ
یکی از سالم‌ترین ظروف برای پخت و پز با نام استیل ضدزنگ ضربه‌ای شناخته می‌شود. اولین روشی که فولاد را به مواد قابل استفاده برای پخت و پز تبدیل کرد، استیل ضدزنگ ضربه‌ای است. این ظروف کاملا غیر واکنشی هستند و به همین دلیل به عنوان بهترین قابلمه برای پخت برنج یا دیگر غذاها شناخته می‌شوند. همچنین روش رفع بوی سوختگی برنج نکته‌ای کاربردی است. استیل ضدزنگ به تنهایی در انتقال حرارت به خوبی عمل نکرده و آن را با دیگر پایه‌های فلزی مانند آلومینیوم یا مس ترکیب می‌کنند.
مزایای ظروف استیل ضدزنگ:
- با مواد غذایی واکنش نداده و ترکیبات مضر آزاد نمی‌کند.
- وزن کمی داشته و جابجایی آن آسان است.
- برندهای مختلفی این نوع ظروف را ساخته و روانه بازار می‌کنند.
معایب ظروف استیل ضدزنگ:
- تمیز کردن نقاطی که غذا به آن‌ها چسبیده، کمی سخت است.
- در مقایسه با برخی ظروف قیمت بیشتری دارد.
- گرما را به طور یکنواخت در کناره‌ها پخش نمی‌کند.
۱۱. ظروف پیرکس
اغلب ما پیرکس را به عنوان یکی از بهترین ظروف برای غذا خوردن می‌شناسیم، اما از پیرکس برای تهیه قابلمه نیز استفاده می‌شود. این ظروف از شیشه بوروسیلیکات ساخته شده و در برابر حرارت مقاوم هستند. ار ظروف پیرکس معمولا برای تهیه غذا در فر یا مایکروویو استفاده می‌کنند؛ توصیه می‌شود قابلمه‌های پیرکس را روی شعله مستقیم قرار ندهید. اما اگر خواستید آن‌ها را روی شعله گاز بگذارید، حتما شعله پخش‌کن استفاده کنید.
مزایای ظروف پیرکس:
- ظاهر این ظروف شفاف است و می‌توان به شیوه بهتری بر فرایند پخت غذا نظارت کرد.
- در طی فرایند پخت، مواد مضر درون غذا آزاد نمی‌کند.
- در برابر عوامل شیمیایی مقاوم بوده و رنگ‌پذیر نیست.
معایب ظروف پیرکس:
- پس از خارج کردن ظروف پیرکس از فر، برای تغییر دما به زمان زیادی نیاز دارید.
- برای غذاهای سرخ‌کردنی نمی‌توان این ظروف را مورد استفاده قرار داد.
- بر روی شعله مستقیم گاز قابل استفاده نبوده و باید شعله‌پخش کن به کار برد.
۱۲. ظروف روحی
قابلمه و تابه‌های روحی از جمله ظروفی هستند که از قدیم برای پخت و پز استفاده می‌شدند. همچنین در گذشته روحی از جمله بهترین ظروف برای غذا خوردن نیز محسوب می‌شد. در آشپزخانه مادربزرگ‌ها احتمالا ظروف روحی برای پخت و پز را پیدا می‌کنید، اما ظروف روحی قدیمی با ظروفی که امروزه به عنوان روحی فروخته می‌شوند، متفاوت است. ظروف روحی جدید از فلز آلومینیوم تهیه شده و فاقد روکش است؛ به همین علت برای بدن مضر هستند، چراکه ترکیبات مضر در غذا آزاد می‌کند.
امروزه ظروف روحی اصل در بازار پیدا نمی‌شوند اما یکی از روش‌های شناسایی آن‌ها، وزن بیشتر است. برخلاف ظروف آلومینیومی، ظرف روحی اصل وزن زیادی دارد.
مزایای ظروف روحی:
- وزن کمی داشته و جابجایی آن آسان است.
- حرارت را به صورت یکنواخت انتقال می‌دهد.
- در مقایسه با اغلب ظروف پخت و پز، قیمت کمتری دارد.
معایب ظروف روحی:
- ظروف جدید از آلومینیوم ساخته شده و روحی اصل نیستند.
- مواد اسیدی و ترش بر آلومینیوم تاثیر گذاشته و موجب آزاد شدن مواد مضر می‌شود.
- در طی پخت غذا، یون‌ها وارد غذا شده و ممکن است به بدن آسیب بزند.
مقایسه کامل ظروف پخت و پز در جدول
حال که بهترین ظروف برای پخت و پز را بررسی کردیم، بهتر است تا به عنوان جمع‌بندی، مقایسه انواع ظروف پخت و پز را در جدول زیر مرور کنیم:
| انواع ظروف | مزایا | معایب |
| ظروف چدن بدون روکش | همه کاره، بادوام، حفظ گرما، مقاوم در برابر خراشیدگی، نچسب | نگهداری سخت، مستعد زنگ‌زدگی، سنگین، خراشیدگی اجاق شیشه‌ای |
| ظروف چدن روکش‌دار | بادوام، همه کاره، غیر قابل واکنش، انتقال حرارت مناسب | گران قیمت، سنگین، امکان انتقال مواد شیمیایی مضر |
| ظروف آلومینیومی | انتقال یکنواخت و خوب گرما، ارزان، وزن کم | دوام کم، واکنش پذیر، تغییر شکل در برابر حرارت زیاد |
| ظروف استیل کربنی | بادوام، سبک، ارزان، واکنش سریع به گرما | تغییر رنگ و زنگ‌زدگی، واکنش‌پذیر، نیاز به تمدید لایه پوششی |
| ظروف مسی | زیبا، انتقال حرارت مناسب، مقاومت در برابر زنگ‌زدگی | واکنش پذیر، گران قیمت، نیاز به تعمیر منظم |
| ظروف تفلن | ارزان قیمت، غیر چسبنده، تمیز کردن آسان، سبک | دوام کم، نامناسب برای دما بالا، امکان تاب خوردن، ماده مصنوعی |
| ظروف سرامیکی | طبیعی، نچسب، غیر سمی، ارزان، سبک، تنوع رنگ و سبک | دوام کم، خراشیدگی آسان، انتقال حرارت ناهمگن |
| ظروف سنگی | بادوام، غیر قابل واکنش، غیر سمی، 0-اشکال و اندازه های مختلف | نیاز به نگهداری، آسیب در اثر شوک حرارتی |
| ظروف سفالی | انتقال گرما، غیر قابل واکنش، خنثی‌کننده اسیدیته مواد غذایی | احتمال سمی بودن سفال لعاب‌دار، مستعد ترک خوردن، سوزاندن دست |
| ظروف استیل ضد زنگ | بسیار ارزان، غیر واکنشی، سبک وزن | تمیز کردن سخت‌تر، دوام کم، انتقال گرمایش غیریکنواخت |
| ظروف پیرکس | ظاهر شفاف، آزاد نکردن مواد مضر، مقاوم در برابر مواد شیمیایی | عدم استفاده روی حرارت مستقیم، تغییر دمای کندتر |
| ظروف روحی | وزن کم، انتقال حرارت یکنواخت، قیمت کم | روی اصل نبوده و آلومینیوم است، آزاد شدن مواد مضر |
سالم ترین ظروف برای پخت و پز
حال که با انواع بهترین ظروف برای پخت و پز آشنا شدید، این سوال مطرح می‌شود که کدام مواد سالم ترین ظروف برای پخت و پز هستند؟ در میان تمام ظروفی که معرفی شد، ایمن‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
- سرامیک
- چدن بدون روکش
- استیل ضدزنگ
ظروف سرامیکی هیچ ماده مضری را در غذای آزاد نمی‌کنند و فاقد میکروارگانیسم‌های مضر هستند. البته این ظروف در برابر خراشیدگی ضعیف بوده و در مقایسه با بعضی از دیگر ظروف قیمت بیشتری دارند.
چدن بدون روکش، هیچ پوششی نداشته و به همین دلیل فاقد مواد مضری مانند کادمیوم و سرب است. همچنین این ظروف موجب آزاد شدن آهن در مواد غذایی مانند ارزش غذایی عدس که سرشار از آهن است می‌شود که برای کمبود آهن مفید است. البته این ظروف مستعد زنگ زدن بود و استفاده از ظرف چدن زنگ زده برای بدن مضر خواهد بود.
استیل ضدزنگ نیز یکی از سالم ترین ظروف برای پخت و پز محسوب می‌شود که خطراتی برای سلامت نخوهد داشت. همچنین گزارشی مبنی به تاثیرات مضر پوشش این ظروف وجود ندارد. برای هم زدن غذا نیز قاشق و ملاقه‌های چوب، بامبو و سیلیکون بهترین انتخاب هستند.
حرف آخر
در این مطلب انواع بهترین ظروف برای پخت و پز را معرفی کرده و مزایا و معایب هر یک از آن‌ها را بررسی کردیم. همانطور که گفته شد، ظروف پخت و پز تنوع زیادی داشته و با مواد اولیه مختلفی تهیه می‌شوند. فراموش نکنید که ظروف بی‌کیفیت، علاوه بر تاثیر منفی بر عطر و طعم غذا ممکن است، برای بدن مضر باشند. پس با انتخاب سالم ترین ظروف برای پخت و پز به سلامت خود و اعضای خانواده اهمیت دهید.
منابع:
