امروز قرار است برای عاشقان قهوه از تولد این نوشیدنی خوش‌عطر و بو بگوییم تا ببینیم که قهوه برای اولین بار در کجا کشف شد و کدام انسان خوش‌سلیقه پای این نوشیدنی بی‌نظیر را به زندگی انسان‌ها باز کرد.
همان‌طور که می‌دانید قهوه در سراسر دنیا کشت می‌شود و میراثی از دنیای باستان است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این نوشیدنی در مزارع اتوپیا کشت شده و بعدها به سراسر دنیا صادر شد؛ اما شروع این قصه بین سرزمین اعراب و یمن است و از شخصی شروع می‌شود که بعد از خوراندن دانه‌های یک گیاه به گله بزش متوجه شد که گله سرحال‌تر از قبل شده و انرژی بیشتری دارد.
داستان این دانهها زبان به زبان چرخید و مردم فهمیدند که با دم‌کردن و نوشیدن آب این دانه‌های قهوه‌ای رنگ انرژی بیشتری برای فعالیت دارند. داستان این دانهها در سراسر دنیا پخش شد و به شبه‌جزیره عربستان رسید؛ یعنی جایی که بسیاری اعتقاد دارند محل تولد قهوه بود و سفر این نوشیدنی به سراسر دنیا از این شبه‌جزیره شروع شد. اما واقعیت تولد نوشیدنی محبوب چیست و قهوه اولین بار در کدام کشور کشف شد؟
اگر شما هم مثل ما از عاشقان قهوه هستید، بیایید چند دقیقه‌ای در مجله فودکس درباره محل تولد این نوشیدنی محبوب صحبت کنیم.
داستان تولد قهوه در عربستان
کشت و تجارت قهوه به سراسر دنیا از عربستان شروع شد. اگرچه بر اساس شواهد تاریخی مطمئن نیستیم که واقعاً قهوه اولین بار در کدام کشور کشف شد؛ اما مطمئنیم که کشت این دانه به‌صورت گسترده از عربستان و یمن شروع شد و توانست به تجارتی پول‌ساز تبدیل شود بهطوریکه در قرن شانزدهم و همزمان با عصر صفوی در ایران و امپراتوری عثمانی در ترکیه قهوه به ایران، ترکیه، مصر و سوریه رسید. حالا که صحبت از ترکیه شد بد نیست که سری به مقاله طرز تهیه قهوه ترک بزنید تا بحث را ادامه دهیم.
از قرن 16 میلادی، مصرف قهوه بین عموم مردم رایج شد و تأثیر مهمی در بازگشایی مراکز اجتماعی متفاوتی به نام قهوه‌خانه داشت. مردم در خاورمیانه و سرزمین‌های عثمانی در قهوه‌خانه جمع شده و درباره مسائل روز گفتگو میکردند. تأثیر این قهوه‌خانه‌ها در فرهنگ مردم و آگاهسازیشان به قدری زیاد بود که یکی از سلاطین عثمانی به نام «سلطان مراد» تنباکو و می نوشیدن و بعدها دورهمی در قهوه‌خانه را ممنوع کرد. در زمان «سلطان سلیمان قانونی» هم برای مدتی نوشیدن قهوه ممنوع اعلام شد؛ ولی این مسئله تأثیری در مردم نداشت. عموم جامعه از نوشیدن قهوه لذت می‌بردند و همسو با آن تاجران هم سود خوبی به جیب می‌زدند. در طول قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی، قهوه از مبدأ عربستان توانست سراسر دنیا را طی کند و سهمی از بازار اروپا را بهدست آورد.
واردات قهوه به اروپا
به‌موازات رشد فرهنگ قهوه‌خانه در خاورمیانه، این نوشیدنی خوش‌عطر و بو در قرن 17 میلادی به اروپا رسید و به مرور تبدیل به نوشیدنی محبوب مردم، اشراف و خاندان‌های سلطنتی شد.
قهوه در اروپا ابتدا به‌عنوان دارو و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده میشد تا اینکه تأثیرات فرهنگ قهوه‌خانه از خاورمیانه و عثمانی به اروپا رسید و در سراسر انگلستان، فرانسه، آلمان و هلند مردم به مراکزی برای دور هم جمع شدن، فعالیت‌های اجتماعی و قهوه نوشیدن می‌رفتند. محبوبیت نوشیدن قهوه باعث شد تا آن به‌عنوان نوشیدنی ثابت صبحانه بین مردم رایج شود و بسیاری دیگر برای فرار از نوشیدن الکل به قهوه پناه ببرند بهطوریکه به نوشیدنی روزانه مردم اروپا تبدیل شد. شاید برای همین بسیاری افراد به‌‌جای یمن و عربستان، اروپا را مهد تولد قهوه می‌دانند.
از اواسط قرن 17 میلادی، بیش از 300 قهوه‌خانه در لندن دایر بود که بسیاری از هنرمندان، نقاشان و اشخاص مهم وقت‌شان را در آنجا می‌گذراندند. همین توجه و محبوبیت هم باعث شد صنعت جدیدی شروع به کار کرده و از اوایل قرن شاهد حضور کافه‌هایی برای سرو قهوه باشیم. به این ترتیب نوشیدنی محبوبی که از سرزمین‌های عربی رسیده بود، بخش مهمی از فرهنگ دنیای جدید شد.
جایگاه قهوه در دنیای مدرن
قهوه در دنیای جدید به محبوبیت عجیبی رسید و به نوشیدنی موردعلاقه بسیاری از مردم اروپا تبدیل شد بهطوریکه تا سال 1773 میلادی، مالیات سنگینی برایش پرداخت میشد. در نهایت این قانون توسط شاه جورج سوم با مخالفت جدی مواجه شد و در همین سال‌ها پای این نوشیدنی به قاره امریکا هم رسید.
درخواست و تقاضای روزافزون برای قهوه در بازار جهانی رو به گسترش بود و کشورهای مختلف در تلاش بودند تا مانند سرزمین‌های عربی مشغول کشت قهوه شده و از این واردات راحت شوند. در نهایت این هلندیها بودند که در قرن ۱۷ میلادی، توانستند تلاش‌هایی برای کشت قهوه در سرزمین‌های استعماریشان را شروع کنند و برای اولینبار آن را در اندونزی امروزی به مرحله برداشت محصول برسانند.
در قرن ۱۸ میلادی بود که قهوه برای اولینبار به سرزمین‌های کارائیب و آمریکای مرکزی رسید و توانست به دومین تجارت مهم دنیا تبدیل شود. شاید به همین دلیل است که گروهی از مردم در پاسخ به سؤال قهوه برای اولین بار در کجا کشف شد، برزیل را مهد این نوشیدنی محبوب می‌دانند؛ اما چیزی که از تاریخ آمده، متفاوت است.
برزیل در قرن 18میلادی، در رقابت با سایر کشورهای آمریکایی کشت قهوه را شروع کرده، به سود خوبی رسید و توانست صاحب صنعتی میلیارد دلاری در آن روزها شود. میسیونرها، جهانگردان و تاجرانی که به‌دنبال سرزمین‌های جدید برای کشت قهوه آمده بودند، به پتانسیل برزیل برای پرورش دانه‌های قهوه پی بردند و چنین شد که در سرزمین‌های استوایی برزیل تا چشم کار می‌کرد، مزارع وسیع قهوه دیده میشد.
از اواخر قرن 18میلادی، قهوه به‌عنوان پول‌سازترین صنعت دنیا شناخته شد و توانست بعد از نفت مهم‌ترین محصول صادراتی در وسعت بین‌المللی شود. حالا در این زمان کم‌کم سرزمین‌های عربی از رونق افتادند و برزیل پیشتاز تولید قهوه در جهان شد. هلندیها و فرانسویها از این تولید انبوه به سود بسیاری رسیدند بهطوریکه در دنیای ما اگرچه قهوه عربی یک نوشیدنی اصیل است، اما بیشتر مردم به اشتباه برزیل را مهد تولد قهوه می‌دانند.
حالا که صحبت از تلاش فرانسویها برای سود حداکثری از صادرات قهوه شد، بد نیست که برای آشنایی با نوشیدنی محبوب فرانسویها سری به مقاله طرز تهیه قهوه فرانسه بزنید.
حرف آخر
در این مقاله درباره یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های دنیا یعنی قهوه صحبت کردیم تا ببینیم قهوه برای اولین بار در کجا کشف شد و چگونه توانست در دنیا به این میزان از محبوبیت برسد. قهوه در اروپا طرفداران بیشتری از ایران و عثمانی داشت، در حالی‌که قهوه و چای همزمان در قرن 16 میلادی، وارد این دو سرزمین شد اما مردم از چای استقبال بیشتری کردند.
استقبال از قهوه در اروپا به‌قدری ادامه داشت که آن‌ها به فکر کشت این دانه در سرزمین‌های خودشان افتادند و در نهایت قرعه را به نام برزیل زدند تا بعد از نفت و پیش از انقلاب صنعتی، قهوه یکی از پول‌سازترین صنایع دنیا باشد.
در دنیای امروز ما هم، قهوه محبوبیت فوقالعادهای دارد. در سراسر شهر کافه‌های مختلفی فعال هستند و انواع قهوه ساده، با شیر و با شکلات را برای مصرف روزانه مردم آماده می‌کنند. نوشیدنی محبوبی که یک روز توسط فردی ناشناس در جایی کشف شد و از دل آن افسانه‌ها ساختند، امروز توانسته معروف‌ترین نوشیدنی دنیا باشد که بسیاری از ما روزمان را بدون آن شروع نمی‌کنیم.
سؤالات متداول
شروع مصرف قهوه در ایران چه زمانی بود؟
قهوه در قرن 16 میلادی و همزمان با چای وارد ایران شد ولی به دلایل مختلف مورد استقبال عمومی قرار نگرفت و بیشتر مردم چای را ترجیح دادند بهطوریکه در قرن 18 کشت چای در ایران رسماً شروع شد. در عصر قاجار، قهوه بهمرور بین مردم و بهویژه خاندان سلطنتی محبوب شد و احتمالاً از همان زمان ایرانیان از این نوشیدنی استقبال کردند.
اولین نوع قهوهها چگونه آماده میشد؟
دقیقاً نمیدانیم که بعد از کشف قهوه برای اولینبار آن را چگونه دم کردند و یا دانهها را چگونه آسیاب میکردند؛ اما قطعاً نمونههای اولیه قهوه در قرون 16 و 17 ساده و بدون شیر بوده و بعدها انواع لاته و کاپوچینو ابداع شد.
در اروپا سود قهوه دست کدام کشور بود؟
قهوه در سراسر اروپا شهرت فوقالعادهای داشت؛ اما با توجه به محبوبیت نوشیدن چای در انگلیس اینبار فرصت و شانس تجارت پرسود قهوه بهدست فرانسویها و هلندیها افتاد.
