همه ما می‌دانیم که آسیب پلاستیک به محیط زیست معضل بسیار مهمی‌ست و اکیدا نباید آن را نادیده بگیریم. اگرچه پلاستیکها ویژگی‌هایی دارند که آنها را به گزینه‌های محبوبی برای مردم بدل می‌کنند؛ مثل ارزان‌بودن، ساده‌بودن فرایند ساخت آنها، در دسترس بودن و غیره. اما رشد فزاینده زباله‌های پلاستیکی، آسیب زیادی به محیط زیست وارد کرده و زندگی ساکنان کره زمین را تهدید میکند.
همه‌ی ما در برابر زمین مسئولیم و باید تا جایی که در توان داریم برای محافظت از محیط زیست تلاش کنیم. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که به مسائل زیستمحیطی اهمیت می‌دهند، حتما این مطلب را تا انتها مطالعه کنید. در این مقاله از مجله فودکس، ابتدا درباره آسیب‌های پلاستیک به محیط زیست صحبت کردیم و سپس ۲۰ راهکار برای به‌حداقل رساندن آنها پیشنهاد دادیم. همراه ما باشید.
آلودگی پلاستیکی چیست؟
منظور از آلودگی پلاستیک، تجمع محصولات پلاستیکی در طبیعت است. در حقیقت، اگر این تجمع به‌حدی برسد که مشکلاتی برای زیستگاه‌های حیات وحش، اکوسیستم‌ها و انسان‌ها ایجاد شود، آلودگی پلاستیکی رخ خواهد داد. در ابتدا که پلاستیک کشف شد، انقلابی در زندگی انسان‌ها ایجاد کرد، اما تا پایان قرن بیستم، آلودگی پلاستیکی در انواع محیط‌ها مثل دامنه کوه‌ها، کف اقیانوس‌ها و … به معضلی نگران‌کننده تبدیل شد.
در سال ۲۰۱۶، مجمع جهانی اقتصاد دریافت که سالانه ۷۸ میلیون تن پلاستیک تولید میشود. از این مقدار، تنها ۱۴درصد بازیافت شده و ۳۲درصد در طبیعت رها میشود. به‌علاوه، این مجمع دریافت که در سال ۲۰۱۴، نسبت ماهی به پلاستیک 5 به 1 بوده و پیش‌بینی کرد که تا سال ۲۰۵۰ این نسبت 1 به 1 میشود؛ یعنی به‌ازای هر ماهی، یک پلاستیک خواهیم داشت! واضح است که این آلودگی‌ها باید جدی گرفته شوند.
آیا می‌دانید زباله‌های پلاستیکی در دریا چه مشکلاتی ایجاد می‌کنند؟
آلودگی پلاستیکی چگونه ایجاد میشود؟
آلودگی پلاستیکی دلایل زیادی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره کردیم. اگر چه مقابله با بعضی از آنها به‌شدت دشوار است، اما آگاهی‌داشتن از آنها به ما کمک می‌کنند که در عادات مصرف خود تصمیمات آگاهانه‌تری بگیریم.
حجم بالای زباله‌های تولیدی
بخش اعظمی از زباله‌های ما را پلاستیکها تشکیل داده‌اند و خود این انباشت زبالهها هم معضل بسیار مهمی برای محیط زیست محسوب میشود. اگر مصرف‌گرایی را کنار بگذاریم و الگوی مصرفمان را اصلاح کنیم، تا حد بسیار زیادی می‌توانیم در این زمینه تغییر ایجاد کنیم.
تورهای ماهی‌گیری
اگر چه ماهی‌گیری برای تامین غذای مورد نیاز انسان‌ها ضروری است، اما تورهای ماهی‌گیری گاهی اوقات آلودگیهای زیادی را برای آب دریاها و اقیانوس‌ها ایجاد می‌کنند. حتی ممکن است بعضی از این تورها برای همیشه در آب باقی بمانند و حیات موجودات دریایی را به‌خطر بیندازند. بهتر است قوانین سخت‌گیرانه‌تر و دقیق‌تری برای ماهی‌گیری وضع شود.
دفع نادرست پلاستیک
بسیاری از پلاستیک‌های قابل بازیافت، عموما بازیافت نمی‌شوند و سر از محل‌های دفن زباله درمی‌آورند و یا اینکه در طبیعت رها میشوند. همچنین، این پلاستیکها گاهی اوقات سوزانده میشوند که باعث آزادشدن سوخت‌های فسیلی و آلوده‌کردن هوا میشود.
طولانی‌بودن زمان تجزیه
تجزیه پلاستیک، بیش از ۴۰۰ سال طول می‌کشد و با توجه به حجم بالای پلاستیک‌هایی که باید از شر آنها خلاص شویم، این عدد حتی به چندصد هزار سال هم خواهد رسید!
گسترش آلودگی در سطح طبیعت
به‌دلیل سبک‌بودن پلاستیکها، متاسفانه، عواملی مثل باد، رودخانه و اقیانوس‌ها به‌راحتی آنها را جابه‌جا و در سطح زمین پخش می‌کنند.
استفاده بیش‌ازحد از پلاستیک
ما انسان‌ها مثل نقل و نبات پلاستیک مصرف می‌کنیم و این مهم‌ترین دلیل آسیب پلاستیک به محیط زیست است. همچنین، با توجه به اینکه پلاستیکها زندگی ما را بسیار راحت کرده‌اند، علی‌رغم اینکه می‌دانیم چرا نباید از پلاستیک استفاده کنیم، در مدیریت مصرف پلاستیک تنبلی می‌کنیم!
چرا زباله‌های پلاستیکی به طبیعت آسیب می‌رسانند؟
اگر چه هدف این مقاله، ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیب پلاستیک به محیط زیست است، اما آشنایی با گستره‌ی مضرات کیسههای پلاستیکی و سایر پلاستیکها، بدون شک ما را در حفاظت از محیط زیست پایبند میکند. از جمله مهم‌ترین آسیب های پلاستیک به محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مختل‌کردن زنجیره غذایی
پلاستیکها به شکل‌های گوناگونی زنجیره غذایی را مختل می‌کنند. برای مثال، پلاستیک خوراک حیوانات میشود و از این طریق، به سفره‌های ما هم راه پیدا میکند. علاوه بر این، خوردن پلاستیک، سلامتی بسیاری از جانواران را به‌خطر می‌اندازد و باعث مرگ آنها میشود.
به‌خطر انداختن سلامتی انسان‌ها
همان‌طور که گفته شد، اگر پلاستیک خوراک حیوانات شود، از آن طریق به غذای انسان هم وارد میشود و تاثیری منفی بر سلامتی ما می‌گذارد.
آلودگی آب‌های زیرزمینی
اگر پلاستیکها به منابع آب راه پیدا کنند، با آزادکردن سموم مضر، آن را آلوده خواهند کرد. بنابراین، در تامین آب آشامیدنی سالم با چالش مواجه خواهیم شد و این سموم مضر وارد بدن ما خواهند شد.
آسیب به حیوانات
پلاستیک علاوه بر اینکه ممکن است به‌غلط خوراک حیوانات قرار بگیرد، باعث زخمی‌شدن یا مرگ آنها هم میشود. پلاستیکها ممکن است دور گردن حیوانات بپیچند و آنها را خفه کنند و یا اینکه همانند موجودات دریایی، در تورها به‌دام بیفتند و آسیب ببینند.
آلودگی زمین، هوا و آب
قبلا درباره آلودگی زمین و آب صحبت کردیم، اما آسیب پلاستیک فقط به این‌ها محدود نمی‌شود. تولید پلاستیکها در همان وهله اول باعث ایجاد آلودگی میشود.
دشواربودن پاکسازی مناطق از زبالهها
حجم زباله های پلاستیکی در جهان به قدری زیاد است که خلاص‌شدن از شر آنها گاو نر می‌خواهد و مرد کهن! البته لازم به ذکر است که پاکسازی محیط از پلاستیک، از نظر پولی بسیار هزینه‌بر است.
چگونه می‌توانیم آسیب پلاستیک به محیط زیست را کاهش دهیم؟
به مهم‌ترین بخش ماجرا رسیدیم: راهکارهایی برای کاهش آسیب های پلاستیک به محیط زیست. چگونه می‌توانیم تفاوت ایجاد کنیم و اثرات مضر پلاستیکها را خنثی کنیم؟ خوشبختانه راهکارهای بسیار ساده‌ای وجود دارد که با مداومت در انجام آنها، می‌توانید تاثیر مثبت و چشمگیری ایجاد کنید.
اگر چه اقدامات یک نفر کافی نیست، اما هر کسی باید تمام تلاش خود را برای حفاظت از کره زمین به‌کار ببندد و دیگران را هم نسبت به انجام این کار ترغیب کند. علاوه بر این، یک‌سری قوانین و سیاست‌ها هم برای اثربخشی کاهش آسیب پلاستیک به محیط زیست باید تغییر کند. با اعتراض، ارسال ایمیل و … می‌توانید توجه دولت‌مردان و سیاست‌مداران را به این مسائل جلب کنید و کاری کنید که آنها، تولیدکنندگان و شرکت‌ها را به اصلاح رویه‌هایشان وادار کنند.
در ادامه، راهکارهای ما برای کاهش آسیب پلاستیک به محیط زیست ارائه شده است:
بازیافت پلاستیک و سایر زبالهها
حتی‌الامکان، پلاستیک‌های خود را به محل بازیافت زباله بسپارید و از انباشت آنها در سطل‌های زباله خودداری کنید. اگر چه هر کشوری سیستم‌ها و قوانین خاص خود را برای بازیافت دارد، اما به‌عنوان یک قانون کلی، برای بازیافت زباله می‌توانید به روش زیر عمل کنید:
- بطری‌های تمیز، قوطی‌های کنسرو، کاغذ و مقوا را از سایر زبالهها تفکیک کنید و در سطل زباله مخصوص آنها بیندازید.
- از عدم وجود غذا یا مایعات در زباله‌های بازیافتی مطمئن شوید.
- کیسههای پلاستیکی شل یا کالاهای بازیافتی نباید در کیسههای پلاستیکی قرار داده شوند.
عدم استفاده از پلاستیک یکبارمصرف
اقلام پلاستیکی یک‌بار مصرف، اصلی‌ترین مجرمان آلودگی پلاستیکی هستند. اگر چه این اقلام زندگی را برای ما بسیار راحت کرده‌اند و حذف آنها بسیار دشوار باشد، اما در اولین قدم برای کمک به حال خوب زمین، اقدام بسیار تاثیرگذاری محسوب میشود. برخی از اقلام رایجی که حاوی پلاستیک یکبارمصرف هستند، عبارتند از: سبزیجات بسته‌بندی‌شده، انواع ظروف یکبارمصرف، دستمال مرطوب و غیره. خوشبختانه طرفداران محیط زیست، جایگزین‌های بسیار خوبی برای این‌ها به بازار عرضه کرده‌اند.
استفاده از بستهبندیهای سازگار با محیطزیست
اگر صاحب یک کسب‌وکار هستید، در بستهبندیهای خود از حداقل پلاستیک بهره ببرید و بستهبندیهای پایدارتری را امتحان کنید. استفاده از کاغذ یا پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر، راهکار بسیار مناسبی هستند. توصیه می‌کنیم استفاده از کاغذ کرافت را که کاملا سازگار با محیط زیست است و قیمت بسیار مناسبی هم دارد، برای بستهبندی محصولات‌تان در اولویت قرار دهید.
در این خصوص رویکرد برندها در کاهش پلاستیک بستهبندی محصولات قابل تحسین است.
بازرسی زبالهها
شاید خنده‌دار به‌نظر برسد، اما بررسی اجزای سطل زباله به شما نشان می‌دهد که چه چیزهایی را بدون فکر دور می‌اندازید. همچنین، می‌تواند شما را در اصلاح الگوی خرید در جهت حفاظت از محیط زیست یاری کند.
استفاده از محصولات پایدار
تا می‌توانید، گزینه‌های پایدار و سازگار با محیط زیست را جایگزین پلاستیک کنید. مثلا می‌توانید همیشه همراه خود قاشق و چنگال چوبی یا فلزی داشته باشید تا مجبور به استفاده از قاشق و چنگال یکبارمصرف نشوید. با یک یا چند کیسه پارچه‌ای به خرید بروید تا مجبور به گرفتن کیسه پلاستیکی از فروشنده نشوید و روش‌هایی از این قبیل.
خرید از بازار
بهجای خریدکردن از هایپرمارکت‌ها یا فروشگاه‌هایی که سبزیجات و میوه‌جات را در بستهبندیهای پلاستیکی به مشتریان عرضه می‌کنند، سعی کنید از تره‌بار خرید کنید تا علاوه بر کاهش استفاده از بستهبندیهای پلاستیکی، بتوانید خریدهایتان را با استفاده از کیسههای پارچه‌ای و ظروف پایدار انجام دهید.
پختن کیک و نان خانگی
پختن نان و کیک خانگی، علاوه بر اینکه فعالیتی سرگرم‌کننده است، پلاستیک تولید‌شده توسط کیک‌ها و نان‌های صنعتی را به‌حداقل می‌رساند. به‌علاوه، این خوراکی‌ها در مقایسه با نسخه‌های خانگی خود سالم‌تر هم هستند.
از رابطه رژیم غذایی و محیط زیست چیزی می‌دانید؟
تهیه محصولات آرایشی و بهداشتی خانگی
بله! درست خواندید. حتی شوینده‌ها و انواع محصولات آرایشی و بهداشتی را خودتان می‌توانید در خانه درست کنید. این کار علاوه بر اینکه میزان مصرف پلاستیک را کاهش می‌دهد، اقدامی سازگار با محیط زیست هم محسوب میشود. چون در تهیه آنها از مواد شیمیایی کمتری استفاده میشود.
برای آن‌که ببینید درست‌کردن شوینده و محصولات آرایشی چقدر راحت است در زیر دو دستورالعمل به شما ارائه کرده‌ایم:
با ترکیب کردن سرکه سفید، آب، آب لیمو و شکوفه رزمای می‌توانید یک شوینده چندمنظوره درست کنید.
علاوه‌براین، با استفاده از ۲ قاشق غذاخوری روغن نارگیل، ۴ قاشق غذاخوری آرد ذرت، ۴ قاشق غذاخوری جوش شیرین و اسانس‌های دلخواه می‌توانید دئودورانت خانگی سالمی برای خودتان درست کنید. به همین سادگی!
اصلاح روش شست‌وشوی لباس‌ها
سعی کنید شوینده‌هایی را خریداری کنید که در وهله اول بهصورت فلهای فروخته میشوند. اگر چنین امکاناتی در شهر شما وجود ندارد، می‌توانید شوینده‌هایی را بخرید که در بطری‌ها و گالن‌های بزرگ‌تری به‌فروش می‌رسند. علاوه بر این، شستن لباس‌ها با آب سرد، باعث میشود که بافت آنها آسیب نبیند و از تولید ضایعات پلاستیکی به شکل لباس جلوگیری شود. لازم به ذکر است که آسیب پلاستیک به محیط زیست تنها به کیسههای پلاستیکی محدود نمی‌شود.
حذف وسایل اضافی در زمان سفارش غذا
در وهله اول توصیه می‌کنیم سفارش غذا را محدود کنید و حتی‌الامکان خودتان در منزل غذا درست کنید. زباله‌های زیادی وجود دارند که اگر غذا بپزید و یا به رستوارن بروید، تولید نخواهند شد. در زمان سفارش غذا، تاکید کنید که در بستهبندی و ارسال سفارش‌تان از حداقل پلاستیک استفاده شود و قاشق و چنگال یکبارمصرف ارسال نشود.
خرید لباس‌های باکیفیت
صنعت مد یکی از صنایعی‌ست که آسیب زیادی به طبیعت وارد میکند، چون بسیاری از لباس‌ها با استفاده از پلاستیک ساخته میشوند و صدها سال طول می‌کشد که انبوه لباس‌های دورریخته‌شده تجزیه شوند. در انتخاب لباس دقت کنید و پوشاکی را خریداری کنید که تا چندین سال مثل روز اول نو و قابل‌استفاده باشد.
خرید فلهای
با خرید فلهای حبوبات، ادویه‌جات و سایر مواد غذایی، علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از تولید پلاستیک‌های یکبارمصرف و تولید زباله غیرضروری جلوگیری می‌کنید.
صرف‌نظر از خرید آب معدنی
سعی کنید همیشه یک بطری آب همراهتان داشته باشید تا در صورت تشنگی، مجبور نشوید به خرید آب معدنی روی بیاورید. با همین راهکار ساده، تا حد بسیار زیادی می‌توانید تفاوت ایجاد کنید.
خرید وسایل دست دوم
وقتی به وسیله جدیدی احتیاج پیدا می‌کنید، ابتدا نسخه‌های دست دوم آن را ارزیابی کنید و اگر توانستند گره از کار شما باز کنند، از خرید وسایل نو خودداری کنید.
خرید از تولیدکنندگان سبز
با توجه به اهمیت مسائل زیستمحیطی، بسیاری از تولیدکنندگان به سبزگرایی روی آورده‌اند و در تلاش هستند که برای تولید، بازاریابی و تبلیغ محصولاتشان، از رویه‌های سازگار با محیط زیست استفاده کنند. حمایت از این کسب‌وکارها و تحریم کسب‌وکارهایی که اهمیتی برای مسائل زیستمحیطی قائل نیستند، تولیدکنندگان را به سبزگرایی ترغیب میکند.
شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه پاکسازی محیطزیست
لازم نیست که منتظر باشید خدمت‌گزاران دولتی اقدامی برای پاکسازی سواحل و جنگل‌ها انجام دهند. می‌توانید چند کیسه زباله بردارید و به مرکز شهر، ساحل، پارک، جنگل و … بروید و آن مناطق را از زباله پاکسازی کنید.
حرف آخر
زمین ارث پدری ما نیست و همه ما در برابر آسیب پلاستیک به محیط زیست مسئول هستیم. برای آن‌که آسیب‌های پلاستیک به محیط زیست را به‌حداقل برسانیم، لازم نیست اقداماتی طاقت‌فرسا و دشوار انجام دهیم. با چند اقدام ساده و اصلاح سبک زندگی می‌توانیم زمین را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کنیم.
سوالات متداول
کیسههای نایلونی چه آسیبهایی به طبیعت وارد میکند؟
با توجه به اینکه کیسههای نایلونی حاوی مواد سمی هستند، رهاکردن آنها در طبیعت باعث آلودگی آب و خاک میشود. علاوه بر این، گازهایی که حین تولید پلاستیکها وارد جو میشوند نیز باعث آلودگی هوا میشوند. بنابراین، اصلاح الگوی مصرف و بهحداقلرساندن مصرف پلاستیک مسئولیتی همگانی است.
تاثیر انواع مواد بستهبندی در آلودگی محیطزیست چیست؟
علاوه بر آسیب پلاستیک به محیط زیست، انباشت زبالهها از دیگر معضلات زیستمحیطی است. انواع بستهبندیها باعث ایجاد زباله بیشتر میشوند. بنابراین بهتر است مواد غذایی موردنیاز خود را بهصورت فلهای خریداری کنیم و بهجای خرید مثلا چند بیسکوییت در بستهبندیهای کوچک، بیسکوییتهای جعبهای را انتخاب کنید.
آیا آسیب پلاستیک به محیطزیست تنها به کیسههای پلاستیکی محدود میشود؟
خیر. با توجه به اینکه در تولید بسیاری از چیزها از جمله البسه، از پلاستیک استفاده میشود، کیسههای پلاستیکی تنها منشا آلودگیهای پلاستیکی نیستند.
