همه چیز درباره تن ماهی (ارزش غذایی، نحوه جوشاندن، علائم خرابی و …)

تن ماهی یکی از محبوب‌ترین غذاهای دریایی است که حتی در دورترین مناطق دور از دریا نیز در سبد غذایی مردم سراسر جهان دیده می‌شود. این ماهی نه‌تنها یک منبع پروتئینی بسیار غنی و مقرون‌به‌صرفه است، بلکه کالری کمی دارد و منبعی فوق‌العاده برای تامین امگا ۳ موردنیاز بدن به‌حساب می‌آید. باتوجه ‌به اینکه افراد زیادی از این غذای کنسروی به‌طور مرتب استفاده می‌کنند، می‌‌خواهیم در این مقاله درباره تن ماهی سالم و تن ماهی فاسد بیشتر صحبت کنیم. اگر نمی‌دانید که علائم تن ماهی خراب چیست یا درباره سم تن ماهی و بیماری بوتولیسم اطلاعات چندانی ندارید، حتما این مقاله از مجله فودکس را بخوانید.

کنسرو تن ماهی

تن ماهی به‌صورت تازه و کنسروی مصرف می‌شود که معمولا افراد کنسرو تن ماهی را به تازه آن ترجیح می‌دهند. در ایران کنسرو تن ماهی با نام تن ماهی شناخته می‌شود. درحالی‌که هر دو آنها می‌توانند به محصولات غذایی متفاوتی اشاره داشته باشند. اگر سری به تاریخچه کنسرو تن ماهی بزنید، متوجه می‌شوید که چگونه ماهی تن به کنسرو تن ماهی تبدیل شد و این چنین در جهان سروصدا به پا کرد.

ارزش غذایی تن ماهی

نگرانی‌های زیادی درباره سطح جیوه موجود در تن ماهی وجود دارد و مصرف آن برای بعضی از افراد توصیه نمی‌شود. بااین‌حال، مواد مغذی موجود در ماهی تن آن را در دسته بهترین و محبوب‌ترین غذاهای کنسروی قرار داده است. در مقاله تاریخچه تن ماهی در ایران می‌بینید که انواع تن ماهی وجود دارد و کنسرو تن ماهی محدود به یک نوع نمی‌شود.

 ارزش غذایی ۱۷۶ گرم تن ماهی را در جدول زیر می‌بینید:

 جدول ارزش غذایی تن ماهی

اگر مقاله غذاهای سالم کدامند را بخوانید، متوجه می‌شوید که غذاهای کنسروی را باید محدودتر از دیگر غذاها مصرف کنید. درحالی‌که کنسرو تن ماهی منبع غنی پروتئین است، اما بهتر است که بیشتر از هفته‌ای یک بار آن را در وعده‌های غذایی خود قرار ندهید. مقدار بالای سدیم و نگهداری طولانی مدت مواد غذایی کنسروی را می‌توان از مهمترین دلایل آن دانست.

چگونه از سلامت تن ماهی مطمئن شویم؟

در مرحله برچسب گذاری کنسرو تن ماهی در کارخانه‌های تولیدکننده تن ماهی، تاریخ دقیق تولید و تاریخ انقضا روی این برچسب‌ها درج می‌شوند. اگر از کنسروهای ماهی به‌خوبی نگهداری شود، معمولا ۳ تا ۵ سال سالم باقی می‌ماند. درحالی‌که هر نوع فشار یا ضربه، بسته‌بندی نامناسب و استفاده از تن ماهی آلوده باعث کاهش مدت زمان نگهداری تن ماهی و فساد آن می‌شود. پس حتما به علائم تن ماهی خراب دقت کنید که ماهی مسموم مصرف نکنید.

علائم تن ماهی خراب چیست؟

نشانه های تن ماهی مسموم قابل شناسایی هستند و در بیشتر موارد می‌توانید از علائم ظاهری کنسرو یا بررسی گوشت تن ماهی متوجه خرابی آن شوید. در زمان خرید و خوردن تن ماهی، ۶ علائم تن ماهی خراب را که در زیر می‌بینید به یاد داشته باشید:

1. قوطی کنسرو نشتی دارد

اگر قوطی نشتی دارد، به‌هیچ‌وجه تن ماهی را نخورید. این اصلا نشانه خوبی نیست و به این معنی است که در فرایند نگهداری ماهی مشکلی پیش آمده است. پس خیلی بعید است ماهی سالمی درون قوطی باشد! بدون بررسی‌های بیشتر کنسرو را دور بریزید. ازآنجایی‌که از انواع روغن گیاهی و آب در تهیه کنسرو استفاده می‌شود، این نشتی می‌تواند شامل هر دو باشد. درهرصورت فرقی ندارند، هر نوع نشتی می‌تواند زنگ خطر را به صدا درآورد.

2. تن ماهی بوی تندی دارد

بوی خوب یا بوی بد اطلاعات زیادی درباره یک ماده غذایی به شما می‌دهد. احتمالا تا حالا چندین و چند بار تن ماهی خورده‌اید و با بوی ماهی سالم آشنا هستید. اگر کنسرو تن ماهی را باز کردید و بوی تند و اسیدی به مشامتان خورد، آن را نخورید و دور بریزید.

3. گوشت تن ماهی تغییر رنگ دارد

رنگ گوشت ماهی تن از صورتی روشن تا قرمز روشن متفاوت است. حتی وقتی گوشت ماهی تن سالم به تیرگی می‌زند، هنوز می‌توانید رگه‌هایی از رنگ قرمز را در آن پیدا کنید. درحالی‌که ماهی تن خراب، رگه‌های مایل به قهوه‌ای تیره و سیاه دارد. گاهی نیز تن ماهی خراب با رنگ سبز مشخص می‌شود. پس تا جای ممکن به دنبال رنگ صورتی در گوشت ماهی باشید و از رنگ‌های قهوه‌ای تیره، سیاه و سبز دوری کنید.

4. قوطی کنسرو نشانه‌های زنگ‌زدگی دارد

خوردگی یا زنگ‌زدگی باعث ایجاد سوراخ‌های خیلی ریز روی قوطی کنسرو می‌شود. سوراخ‌هایی که حتی نمی‌توانید با چشم پیدا کنید، اما هوا و رطوبت را به‌راحتی عبور می‌دهند. در صورت مشاهده خوردگی، کنسرو را مصرف نکنید.

5. قوطی منفجر می‌شود

ترکیدن یا منفجرشدن قوطی کنسرو در کابینت کمتر اتفاق می‌افتد، اما اتفاق دور از ذهنی نیست. اگر درب قوطی را باز کردید و انفجاری صورت گرفت و چیز‌های از قوطی بیرون ریخت، تن ماهی در شرایط استاندارد نگهداری نشده و آن را نخورید.

6. قوطی فرورفتگی و برآمدگی دارد

اگرچه درباره باد کردن تن ماهی بیشتر صحبت شده است، اما فرورفتگی نیز مضرات زیادی دارد که نباید نادیده گرفته شود. فرورفتگی درب قوطی می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها در داخل قوطی شود و ماده غذایی را فاسد کند. برآمدگی قوطی نیز خیلی خطرناک است و یکی از علائم بوتولیسم محسوب می‌شود.

سم تن ماهی چیست؟

سم تن ماهی یا سم بوتولینوم توسط باکتری کلستردیوم بوتولینوم در کنسرو تن ماهی ایجاد می‌شود و خطراتی در حد مرگ برای فرد مصرف‌کننده دارد. این سم با حمله به سیستم عصبی جان انسان را به خطر می‌اندازد و در صورت عدم درمان سریع می‌تواند منجر به مرگ شود. اگرچه در بیشتر مواقع افراد از این مسمومیت جان سالم به در می‌برند، اما در حدود ۵ تا ۱۰ درصد موارد کشنده است! به همین دلیل است که علائم بیماری بوتولیسم که از سم بوتولینوم ناشی می‌شود را باید کاملا جدی گرفت و همه مصرف‌کنندگان از آنها اطلاع داشته باشند.

علائم بوتولیسم در تن ماهی

مدت زمان بروز علائم بوتولیسم در تن ماهی از چند ساعت تا چند روز متفاوت است. اگر ناهار یا شام کنسرو تن ماهی را مصرف کنید، شاید فردا صبح یا روز بعد آن با نشانه‌هایی که در زیر می‌بینید از خواب بیدار شوید:

• دوبینی
• تاری دید
• افتادگی پلک
• ضعف عضلات صورت
• اختلال در بلعیدن
• مشکلات تنفسی
• لکنت زبان یا تکلم نامفهوم
• فلج شدن عضلات

در صورت مصرف تن ماهی، بروز هر کدام از این علائم را جدی بگیرید. هرچه سریع‌تر برای درمان مسمومیت با سم تن ماهی اقدام کنید، احتمال وخامت اوضاع جسمی شما کمتر می‌شود. علاوه بر این، باید حواستان به دیگر اعضای خانواده نیز باشد. اگر همه از یک کنسرو تن ماهی آلوده خورده‌اید، حتما دیگر افراد نیز در معرض خطر بروز بوتولیسم هستند.

تشخیص بوتولیسم در تن ماهی

سوالی که برای بیشتر افراد پیش می‌آید و شاید سوال شما هم باشد، درباره روش تشخیص بوتولیسم در تن ماهی است. به‌عبارت‌دیگر، چگونه بدون خوردن تن ماهی متوجه شوید که آلوده به سم بوتولینوم است؟

قبل از هر چیز باید حواستان به تاریخ انقضای کنسروی که می‌خرید باشد و به‌هیچ‌وجه مواد غذایی کنسروی را بعد از تاریخ انقضا مصرف نکنید. اگر تاریخ انقضا مشکلی ندارد و شما فرصت کافی برای مصرف تن ماهی دارید، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• نشتی یا برآمدگی قوطی کنسرو
• تغییر رنگ تن ماهی
• بوی بد و آزار دهنده
• بیرون پریدن تن به محض باز شدن
• زنگ‌زدگی یا فرورفتگی قوطی کنسرو
• کف یا مایعات غیرمعمول در اطراف ماهی

همیشه نمی‌توان با این علائم بوتولیسم را تشخیص داد، اما ظاهر کنسرو تن ماهی می‌تواند تا حد زیادی خبر از سلامت آن بدهد. اگر ظاهر کنسرو کاملا سالم است و موارد بالا را در آن نمی‌بینید، جوشاندن کنسرو تن ماهی کاملا خیال شما را از ابتلا به بوتولیسم راحت می‌کند.

باد كردن تن ماهي بعد از جوشاندن نشانه چیست؟

باد کردن کنسرو تن ماهی قبل از جوشاندن یکی از علائم مهم تشخیص بوتولیسم در تن ماهی و نشانه فاسد بودن آن است. برعکس، اگر تن ماهی بعد از جوشاندن باد کند، مشکل خاصی ندارد و به دلیل این است که قوطی کنسرو در معرض گرما و فشار زیادی قرار گرفته است. پس تورم و بادکردن تن ماهی بعد از جوشاندن کاملا طبیعی است و تن ماهی سالم و قابل‌خوردن محسوب می‌شود. درباره اینکه چرا تن ماهی روی آب می ‌آید نیز صحبت‌های ضدونقیضی وجود دارد، اما نمی‌توان با قطعیت گفت که قرار گرفتن تن ماهی روی آب نشانه چیست و از علائم فاسد شدن تن ماهی است.

جوشاندن بیش از حد تن ماهی چه مشکلی دارد؟

تن ماهی چند دقیقه باید بجوشد؟  تن ماهی در مراحل مختلفی تحت دمای بالا و فشار شدیدی قرار می‌گیرد که همه میکروارگانیسم‌های آن از بین برود. پس تن ماهی که به دست شما می‌رسد، بیش از حد معمول پخته شده است و جای زیادی برای پخته شدن ندارد. به‌عبارت‌دیگر، این ماهی کاملا پخته به دست شما می‌رسد و نباید بر اثر جوشاندن بیش از حد تن ماهی مواد مغذی آن را از بین ببرید. فقط طبق دستوری که پشت قوطی کنسرو نوشته شده، تن ماهی را بجوشانید و آن را مصرف کنید. معمولا این مدت زمان 20 دقیقه با آب جوش است.

آیا تن ماهی باز شده در یخچال خراب می شود؟

معمولا مصرف‌کنندگان تن ماهی درباره مدت زمان نگهداری تن ماهی جوشانده شده باز شده کنجکاو هستند. آنها می‌خواهند بدانند که تن ماهی باز شده تا چند روز قابل استفاده است و تا چه زمانی ‌می‌توانند تن ماهی را در یخچال نگهداری کنند. برای جواب به این سوال باید نکاتی را در نظر داشته باشید. اگرچه کنسرو تن ماهی باز شده می‌تواند تا ۲ روز در یخچال نگهداری شود، اما بهتر است بلافاصله بعد از باز شدن تن ماهی را مصرف کنید.

 اگر می‌خواهید تن ماهی را در یخچال نگهداری کنید، حتما از ظرف مناسب که چفت‌وبست درستی دارد استفاده کنید. نباید تن ماهی در معرض هوا و دیگر مواد غذایی موجود در یخچال قرار بگیرد. باتوجه ‌به اینکه از انواع روغن گیاهی خوراکی در کنسرو ماهی استفاده می‌شود، پیشنهاد ما این است که دراسرع‌وقت تن ماهی باز شده را بخورید و خودتان را درگیر مسمومیت‌های غذایی نکنید.

نگهداری تن ماهی باز شده در فریزر

برخلاف اینکه فقط ۱ تا ۲ روز می‌توانید تن ماهی باز شده را در یخچال نگهداری کنید، نگهداری تن ماهی باز شده در فریزر برای مدت بسیار طولانی‌تری امکان‌پذیر است. کنسرو ماهی تن باز شده را می‌توان تا حدود ۳ ماه در زیپلاک یا ظرف‌های مناسب در فریزر نگهداری کرد. اگرچه هیچ چیز مانند تن ماهی تازه نمی‌شود، اما دمای فریزر تا حد زیادی تازگی تن ماهی را حفظ می‌کند.

جوشاندن تن ماهی باز شده

کنسرو تن ماهی به اندازه کافی در کارخانه پخته می‌شود و نباید بعد از آن زیاد حرارت ببیندد. جوشاندن تن ماهی باز شده نه تنها خیال شما را از بیماری بوتولیسم راحت نمی‌کند، بلکه کیفیت گوشت تن ماهی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پس کنسرو را قبل از باز شدن به اندازه کافی بجوشانید و بی‌خیال جوشاندن تن ماهی باز شده شوید.

عوارض خوردن تن ماهی بدون جوشاندن

جوشاندن تن ماهی مهمترین کاری است که باید قبل از خوردن آن انجام دهید. ازآنجایی‌که کنسرو تن ماهی محیط اسیدی ندارد، فرصت خوبی برای رشد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا است. اگر کنسرو تن ماهی را نجوشانید و آن را مصرف کنید، ندانسته خودتان را در معرض بیماری کشنده بوتولیسم قرار داده‌اید. البته عوارض خوردن تن ماهی بدون جوشاندن فقط محدود به بوتولیسم نمی‌شود و ممکن است دچار مسمومیت‌های دیگری شوید که با اسهال و استفراغ شروع می‌شوند.

عوارض خوردن تن ماهی مانده

اگر تن ماهی باز شده را در محیط بیرون از یخچال قرار دهید یا طولانی مدت در یخچال نگهداری کنید، کیفیت خود را از دست می‌دهد و خوردن آن عوارضی زیادی برای بدن دارد. مهمترین عوارض خوردن تن ماهی مانده مسمومیت‌ها هستند که با علائم مختلفی بروز پیدا می‌کنند. اسهال، استفراغ، خارش بدن، قرمزشدن بدن و گرگرفتگی از این عوارض هستند که به مشکلات جدی‌تر منجر می‌شوند.

درمان خانگی مسمومیت تن ماهی

بوتولیسم یک بیماری جدی و خطرناک است که نیاز فوری به مراقبت‌های پزشکی دارد و درمان خانگی مسمومیت تن ماهی نمی‌تواند شما از خطر مرگ نجات دهد؛ بنابراین، هیچ درمان خانگی برای بوتولیسم وجود ندارد و باید هرچه سریع‌تر خودتان را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید که پزشک متخصص علائم شما را بررسی کند.

حرف آخر

همه چیز دست‌به‌دست هم داده که تن ماهی به یکی از محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین غذاهای دریایی کنسروی تبدیل شود. پروتئین باکیفیت، قیمت مناسب و دسترسی برای عموم مردم را می‌توان از دلایل مهم مصرف بالای کنسرو تن ماهی در جهان دانست. در این مقاله نیز تمام تلاش خود را کردیم که همه چیز درباره تن ماهی را به شما بگوییم. حالا می‌دانید که چگونه از سلامت تن ماهی مطمئن شوید و دچار مسمومیت بوتولیسم نشوید. اگر می‌خواهید که افراد بیشتری درباره تن ماهی و عوارض خوردن تن ماهی بدون جوشاندن بدانند، حتما این مقاله را با آنها به اشتراک گذارید.

سوالات متداول

بهترین روش نگهداری کنسرو تن ماهی چیست؟

بهترین راه نگهداری انواع کنسرو‌ها، نگهداری آنها دور از نور مستقیم خورشید و گرما است. کنسرو ماهی را در محیط‌های خشک و خنگ نگهداری کنید و از هر نوع فشار و ضربه به آن جلوگیری کنید.

تن ماهی چند دقیقه باید بجوشد؟

جوشاندن تن ماهی بهترین راهکار برای ازبین‌بردن سم تن ماهی یا سم بوتولینوم است. روی بسته‌بندی کنسرو ماهی را نگاه کنید، نوشته شده که باید ۲۰ دقیقه در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد جوشانده شود. این مدت زمان برای این است که خیال مصرف‌کننده از نبودن سم ماهی در قوطی کنسرو راحت شود.

هر کنسرو تن ماهی چقدر پروتئین دارد؟

در هر ۱۰۰گرم تن ماهی، حدود ۲۵گرم پروتئین وجود دارد. باتوجه‌به اینکه کنسرو تن ماهی با وزن‌های متفاوتی تولید می‌شود، پروتئین تن ماهی را باید طبق وزن آن محاسبه کرد.