بیماری کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که افراد زیادی را درگیر خود کرده است. این بیماری وضعیتی در بدن فرد مبتلا به‌وجود می‌آورد که چربی اضافی در کبد ذخیره میشود و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود. بیماری کبد چرب در افرادی که شرایط خاصی مانند چاقی و دیابت نوع ۲ دارند، شایع‌تر است. در یک بدن سالم، کبد سموم را دفع میکند و صفرا تولید میکند. صفرا وظیفه تولید پروتئین‌هایی را دارد که چربی‌ها را به اسیدهای چرب تجزیه میکند تا هضم شوند.
این بیماری به روند طبیعی کبد آسیب می‌رساند و باعث اختلال در عملکرد طبیعی آن میشود. بااین‌حال تغییر سبک زندگی فرد و مصرف غذاهای مفید و مؤثر میتوانند کبد را در وضعیت بهتری قرار دهند و از بدترشدن آن جلوگیری کنند. در این مقاله از مجله فودکس قرار است با شما درباره غذاهای مفید برای کبد چرب و رژیم غذایی متناسب با این بیماری صحبت کنیم. اگر شما هم به بیماری کبد چرب مبتلا هستید یا در نزدیکان خود کسی را دارید که از این بیماری رنج می‌برد، درباره غذاهای مفید برای کبد چرب بیشتر بخوانید.
تقسیمبندی کبد چرب
درمان عادی برای بیماری کبد چرب رسیدن به وزن مناسب از طریق رژیم غذایی و ورزش است. به‌طورکلی، غذاهایی که با آسیب سلولی مبارزه می‌کنند، استفاده از انسولین را برای بدن آسان‌تر می‌کنند یا التهاب را کاهش می‌دهند، میتوانند به معکوس کردن وضعیت بیماری در بدن فرد کمک کنند. ازآنجایی‌که هر فرد متفاوت است، باید با پزشک خود برای پیروی از یک برنامه غذایی مناسب مشورت کنید، اما بد نیست قبل از دریافت رژیم غذایی مناسب برای کبد چرب درباره انواع این بیماری هم اطلاعاتی داشته باشید.
کبد چرب را در 6 گروه مختلف تقسیمبندی کردهاند:
- کبد چرب گرید ۱
- کبد چرب گرید ۲
- کبد چرب گرید ۳
- کبد چرب گرید ۴
- کبد چرب در کودکان
- کبد چرب بارداری
این گروهبندی بر اساس افزایش میزان چربی کبد است. هر چه میزان چربی کبد بالاتر برود یا اصطلاحاً کبد نتواند چربی ذخیره شده را هضم کند و بهناچار آن را در خود نگه دارد، گرید بیماری هم بالاتر میرود. قرارگرفتن در گروه‌بندی‌های بالا به معنی خطرناک‌تر بودن بیماری است. افرادی که به بیماری کبد چرب در گرید ۱ مبتلا هستند معمولاً نشانه‌های واضحی از بیماری ندارند و فقط از طریق آزمایش‌های مختلف به بیماری پی می‌برند. افرادی که در گرید ۲ و ۳ قرار دارند، به ترتیب بیماری آنها خطرناک‌تر از گرید ۱ است و مبتلایان به بیماری گرید ۴ ممکن است به عمل پیوند کلیه نیاز پیدا کنند.
کبد چرب بارداری هم یک بیماری است که زنان باردار به آن مبتلا می‌شوند و در اواخر بارداری و قبل از زمان زایمان می‌توان آن را تشخیص داد.
هیچ چیزی نمی‌تواند به اندازه یک سبک زندگی سالم، خوراک مناسب و رژیم غذایی درست سلامت افراد را تضمین کند. برای اینکه اطلاعات بیشتری دراین‌باره کسب کنید، معیارهای جدید سازمان بهداشت جهانی برای مصرف نمک را بخوانید.
غذاهای مفید برای کبد چرب چیست؟
اولین روش درمان برای بهبود بیماری کبد چرب، کاهش وزن از طریق ترکیبی از کاهش کالری، ورزش و تغذیه سالم است. به‌طورکلی، رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب شامل موارد زیر است:
- میوه‌ها و سبزی‌ها
- گیاهان پرفیبر مانند حبوبات و غلات کامل
- کاهش قابل‌توجه مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها (از جمله آنهایی که حاوی قند افزوده بالا، نمک، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و چربی‌های اشباع‌شده هستند.)
مقدار وزنی که برای درمان کبد چرب باید کم کرد به میزان چربی اضافی بدن بیمار بستگی دارد. پزشک معالج می‌تواند به فرد برای تصمیم‌گیری در مورد هدف کاهش وزن مناسب بر اساس سلامت کلی کمک کند. به‌طورکلی یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و مبتنی بر غذای کامل و غنی از فیبر، پروتئین و چربی‌های غیراشباع برای مبتلایان به بیماری کبد چرب توصیه میشود.
غذاهای مفید برای کبد چرب گرید ۱
کبد چرب درجه یک در مراحل اولیه ایجاد میشود. این شرایط موقعیتی است که چربی در خارج از کبد رسوب میکند و در عملکرد آن اختلالی ایجاد نمی‌کند. افراد مبتلا به کبد چرب درجه یک هیچ علامتی نشان نمی‌دهند و معمولاً از طریق سونوگرافی‌های معمول یا معاینات سلامتی برای سایر بیماری‌ها در مورد این بیماری مطلع می‌شوند. ازآنجایی‌که کبد چرب درجه یک شکل خفیف این بیماری است، به بیماران توصیه میشود ورزش کنند و رژیم غذایی خود را کنترل کنند. همچنین از مصرف الکل خودداری کنند و مصرف غذاهای چرب را هم کاهش دهند.
کبد چرب درجه یک را می‌توان درمان کرد، مشروط بر اینکه تغییرات درستی در برنامه غذایی فرد مبتلا ایجاد شود و ورزش حداقل 5 بار در هفته جزو برنامه‌های روزمره زندگی او باشد. با تغییر در سبک زندگی، بیماران مبتلا و خانواده‌های آنها این سؤال را دارند که برای درمان این بیماری، چه مواد غذایی باید مصرف شود؟
فرد مبتلا باید یک رژیم غذایی با فیبر بالا داشته باشد که شامل سبزی‌های سبز، میوه‌های کامل و سالاد در رژیم غذایی روزانه آنها است. جاذبه و دافعه غذاهای گیاهی برای مصرف‌کنندگان را در مقاله‌ای به همین نام بخوانید.
ضروری است همه غذاهای تصفیه شده و کربوهیدرات‌های سفید مانند آرد تصفیه شده، برنج سفید، نان سفید را با سایر منابع کربوهیدراتی مانند آرد چند دانه، گندم کامل، برنج قهوه‌ای، حبوبات و آجیل جایگزین کنند.
درمان بیمار کبد چرب گرید ۱
بیماری کبد چرب درجه ۱ نشان‌دهنده شروع بیماری کبدی است که می‌توان آن را درمان کرد، مشروط بر اینکه سبک زندگی منظمی را دنبال کنید. این سبک زندگی منظم شامل توصیه‌های زیر است:
کاهش وزن: مطالعات نشان میدهد که کاهش ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند چربی کبد و التهاب را کاهش دهد و در نتیجه ممکن است زخم کبد را هم بهبود دهد. بااین‌حال، کاهش وزن سریع ممکن است مضر باشد، به همین دلیل است که فرد مبتلا باید با پزشک خود در مورد برنامه کاهش وزن خود مشورت کند.
درست غذا خوردن: به عنوان بیمار مطمئن شوید که برنامه رژیم غذایی کبد چرب درجه ۱ شما حاوی سبزی‌ها، لوبیا و حبوبات است. بر جایگزینی غذاهای ناسالم و چرب با غذاهای سالم‌تر تمرکز کنید. می‌توانید به‌جای روغن خردل یا کانولا از روغن زیتون استفاده کنید و در بین وعدههای غذایی، میوه و آجیل مصرف کنید تا گرسنگی را مهار کنید.
مدیریت دیابت: افراد مبتلا به دیابت باید رژیم غذایی خود را با مشورت یک مربی دیابت برنامه‌ریزی کنند تا از افزایش سطح قند آنها جلوگیری شود. سطح قند خون را بررسی کنید و طبق توصیه‌های پزشک، میزان قند خون خود را ثبت کنید.
غذاهای مفید برای کبد چرب گرید ۲
اگر می‌خواهید برنامه غذایی خود را متناسب با درمان و کاهش بیماری کبد چرب گرید ۲ تغییر دهید، رژیم غذایی مدیترانه‌ای را امتحان کنید. اگرچه این نوع رژیم برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب ایجاد نشده است، اما این سبک دارای غذاهایی مفید برای کبد چرب است؛ موادی مثل چربی‌های سالم، آنتی‌اکسیدان‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده که برای کنترل و بهبود بیماری کبد چرب گرید ۲، عالی هستند.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای شامل مصرف مواد غذایی زیر است:
میوه‌ها و سبزی‌ها
میوه‌ها و سبزی‌ها یکی از بخش‌های مهم و بسیار اثرگذار در رژیم غذایی مدیترانه‌ای است. این میوه‌ها و مواد شامل موارد زیر است:
- انواع توت‌ها
- سیب
- پرتقال‌ها
- موز
- انجیر
- خربزه
- سبزی‌ها
- کلم بروکلی
- فلفل
- سیب‌زمینی‌های شیرین
- هویج
- خیارها
- بادمجان
- گوجه‌فرنگی‌ها
حبوبات
حبوبات مؤثری که برای درمان کبد چرب توصیه می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- لوبیا
- نخودفرنگی
- عدس
- نخود
چربی‌های سالم
توصیه میشود از روغن‌های سالم مانند روغن زیتون استفاده کنید. غلظت بالای چربی‌های سالم را می‌توان در موارد زیر هم پیدا کرد:
- آجیل
- دانه
- آووکادوها
- زیتون
ماهی و گوشت بدون چربی
دوبار در هفته ماهی را انتخاب کنید. مصرف تخم‌مرغ و مرغ بدون چربی، مانند مرغ بدون پوست و بوقلمون در حد اعتدال خوب است.
غلات کامل؛ غذایی مفید برای کبد چرب
مصرف غلات و غلات فرآوری‌نشده مانند:
- نان گندم کامل
- برنج قهوه‌ای
- جو کامل
- دانه‌های کوسکوس
- ماکارونی سبوس‌دار
- کینوآ
افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اغلب دارای شرایطی به نام مقاومت به انسولین هستند. به این معنی که بدن فرد انسولین می‌سازد اما نمی‌تواند به‌خوبی از آن استفاده کند. گلوکز در خون جمع میشود و کبد بیمار آن را به چربی تبدیل میکند. برخی چربی‌ها در رژیم غذایی میتوانند به بدن کمک کنند تا از انسولین بهتر استفاده کند. در نتیجه سلول‌های بدن میتوانند گلوکز را جذب کنند و کبد نیازی به ساخت و ذخیره چربی ندارد.
مواد غذایی مفیدی که مبتلایان به بیماری کبد چرب گرید ۲ میتوانند مصرف کنند شامل اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی، روغن ماهی، روغن‌های گیاهی، آجیل (به‌خصوص گردو)، دانه‌های کتان و روغن بذر کتان، سبزی‌های برگ‌دار و چربی‌های تک غیراشباع موجود در منابع گیاهی مانند زیتون، آجیل و آووکادو است.
مصرف قهوه
طبق تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۶، قهوه مزایای محافظتی زیادی برای کبد دارد. به‌طور خاص، تولید آنزیم‌های کبدی را تحریک میکند که اعتقاد بر این است با التهاب مبارزه می‌کنند. همچنین مصرف منظم قهوه، آسیب کلی کبد را کاهش میدهد. به نظر می‌رسد 2 تا 3 فنجان قهوه در روز مقداری است که به بهترین وجه، خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی را کنترل میکند. قهوه سیاه بهترین گزینه است، زیرا حاوی هیچ چربی یا شکر اضافه‌ای نیست. ازآنجایی‌که قهوه حاوی کافئین است، بهتر است همیشه مراقب مصرف خود باشید. اگر نوشیدن 2 یا 3 فنجان به شما احساس عصبانیت یا اضطراب میدهد، لازم است احتیاط بیشتری در میزان مصرف قهوه داشته باشید.
طرز تهیه قهوه ترک را بخوانید و این نوشیدنی جذاب را برای خود آماده کنید.
غذاهای مفید برای کبد چرب گرید 3
افرادی که به بیماری کبد چرب گرید ۳ مبتلا هستند، باید سخت‌گیری بیشتری در رژیم غذایی و سبک زندگی خود لحاظ کنند. زیرا که اگر نتوانند این بیماری را کنترل کنند و به سطح گرید ۲ و ۱ برگردند، ممکن است با پیشرفت بیماری در نهایت مجبور به پیوند کلیه یا رسیدن به مراحل خطرناک‌تری شوند. فرد مبتلا به بیماری کبد چرب گرید ۳، متوجه علائم زیر در بدن خود خواهد شد:
- کاهش شدید اشتها
- کاهش وزن
- تورم پا
- تورم شکم
- بزرگ‌شدن بافت سینه مردان
- ناتوانی جنسی
- شریان‌های عنکبوتی شکل زیرپوست
- بیهوشی و کما
برای کنترل هر چه سریع‌تر این بیماری باید با دارو، ورزش و رژیم غذایی مؤثر در مرحله اول، چربی کبد را کنترل و سپس میزان آن را کاهش داد تا به گرید‌های ۲ و ۱ برگردد. مصرف میوه‌های فصلی و سبزی‌ها در غذای مفید کبد چرب گرید ۳ هم توصیه میشود. همچنین جایگزین‌کردن وعدههای سنگین شام با وعدههای سبک‌تری مثل سالاد‌های مختلف پیشنهادی است که به بیماران داده میشود.
مواد غذایی دیگری که برای مصرف در برنامه غذایی کبد چرب گرید ۳ توصیه میشود، شامل موارد زیر است:
سویا
بیمارانی که نمی‌توانند از گوشت قرمز استفاده کنند به‌راحتی با جایگزین‌کردن سویا به‌جای گوشت قرمز، مواد لازم برای بدن را دریافت خواهند کرد. علاوه بر این، میتوانند از مشکلاتی که ممکن است گوشت قرمز برای بدن آنها به وجود بیاورد هم در امان باشند.
سرکه سیب
مصرف سرکه سیب در درمان کبد چرب گرید ۳ مفید است. البته ضروری است که حد تعادل در مصرف آن را در نظر داشته باشید و حتماً زیر نظر پزشک رژیم غذایی خود را تغییر دهید.
چای سبز
یکی از دم‌نوش‌هایی طبیعی که برای کاهش چربی کبد توصیه میشود، چای سبز است. این چای را می‌توان جایگزین چای سیاه کرد و حتی با اضافه‌کردن کمی زنجبیل یا چند قطره آب‌لیمو، طعم و مزه آن را باب میل کرد.
بلغور جو دو سر
بلغور جو دو سر هم انرژی بدن را افزایش میدهد و مانع از احساس خستگی و کسلی در طول روز است. از طرفی، به‌خاطر فیبر بالای آن، عملکرد کبد را هم بهبود میدهد و عامل مهمی برای سلامت کبد است.
حرف آخر
درباره بیماری کبد چرب، مشکلات و درجه‌بندی‌های این بیماری صحبت کردیم. کبد چرب وضعیتی است که با انتخاب سبک زندگی ایجاد میشود. اگرچه گاهی، دستیابی و حفظ اصلاح این انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های عاقلانه‌تر دشوار است، اما تنها راه برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت است. در نتیجه بسیار مهم است که رژیم غذایی و سبک زندگی خود را تغییر دهید، به سمت سبک زندگی سالم بروید و علاوه بر بهبود و درمان بیماری، از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید.
سؤالات متداول
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب زمانی رخ میدهد که چربی اضافی در کبد انباشته میشود زیرا بدن قادر به متابولیسم مناسب آن نیست. در یک فرد سالم، کبد معمولاً حاوی مقداری چربی است که آن را تجزیه کرده و به انرژی تبدیل میکند. زمانی که چربی انباشته شده به ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد تبدیل میشود، باعث نگرانی و خطر ابتلا به بیماری کبد چرب میشود.
چند نوع بیماری کبد چرب داریم؟
گروهبندی بیماری کبد چرب را بر اساس افزایش میزان چربی کبد مشخص کردهاند. هر چه میزان چربی کبد بالاتر برود یا اصطلاحاً کبد نتواند چربی ذخیره شده را هضم کند و بهناچار آن را در خود نگه دارد، گرید بیماری هم بالاتر میرود. تقسیمبندی کبد چرب دارای 6 گروه مختلف است: کبد چرب گرید ۱، کبد چرب گرید ۲، کبد چرب گرید ۳، کبد چرب گرید ۴، کبد چرب در کودکان و کبد چرب بارداری.
غذاهای مفید برای کبد چرب چیست؟
اولین روش درمان برای بهبود بیماری کبد چرب، کاهش وزن از طریق ترکیبی از کاهش کالری، ورزش و تغذیه سالم است. به‌طورکلی، رژیم غذایی مناسب برای بیماری کبد چرب شامل میوه‌ها و سبزی‌ها، مصرف گیاهان پرفیبر مانند حبوبات و غلات کامل و کاهش قابل‌توجه مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند افزوده بالا، نمک، کربوهیدرات‌های تصفیه شده و چربی‌های اشباع‌شده است.
