یکی از مباحث داغ و البته روزمره افراد در سراسر دنیا پرداختن به غذاست٬ اما اگر کمی عمیق‌تر و با کمی مطالعه در بحث خوراک و فرهنگ‌های غذایی به آن نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که مفاهیم بسیار بزرگ‌تر از آن چیزی است که در یک بشقاب غذا می‌بینید. در این حال با دانستن و آشنایی معانی وسیعی که پشت هر خوراک وجود دارد، با دنیای جدیدی روبرو شده و شگفت زده می‌شوید. انیان از بهترین فرهنگ‌های غذایی است که اگر به درستی رعایت شود، طول عمر با سلامت را به‌همراه دارد. توجه داشته باشید که نخستین رویکرد تغذیه‌ای را باید در هرم غذایی جستجو کرد. هرم غذایی، نمایشی از تعداد بهینه وعده‌های مصرفی هر روز از هر یک از گروه‌های غذایی اساسی است. در سال 1992 وزارت کشاورزی ایالات متحده “هرم راهنمای غذایی” را تدوین و معرفی کرد که در سال 2005 با عنوان “هرم من” تغییر نام داد. در سال 2011 نیز “بشقاب من” به‌عنوان راهنمای تغذیه جدید ارائه شد. در مجله فودکس همراه ما باشید تا براساس آخرین آماری که در پرسشنامه پژوهشی فودکس ایران انجام شده با نتیجه این تحقیق آشنا شوید.
راهنمای مصرف روزانه بشقاب من
حتما مایلید بدانید بشقاب غذایی مطلوب چیست؟ یک بشقاب غذایی مطلوب روزانه مرتبط است با سن، جنسیت، وزن، قد و میزان فعالیت بدنی افراد. به زودی در وبسایت‌مان، محاسبه‌گر آنلاین موادغذایی روزانه را رونمایی می‌کنیم تا بتوانیم به سهم خود، در راستای بهبود تغذیه ایرانیان گامی برداریم.
بشقاب من
الگوی مصرفی براساس بشقاب من شامل: 30درصد غلات، 30درصد سبزیجات، 20درصد میوه و 20درصد پروتئین است. بهتر است این میزان پروتئین با یک لیوان شیر کم‌چرب یا یک پیاله کوچک ماست تامین شود.
سلامت تغذیه در ایران
براساس پژوهش‌های موجود، در سال‌های اخیر دریافت کالری در ایرانیان افزایش داشته ولی مصرف موادغذایی طبق الگوی مناسب تغذیه‌ای نیست. متاسفانه تغذیه افراد براساس میل و هوس شده و کمتر به اهمیت موادغذایی توجه می‌کنند.
نان؛ قوت اصلی ایرانیان
با توجه به اینکه نان قوت اصلی ایرانیان است، مردم کشور ما از بزرگترین مصرف‌کنندگان نان هستند. به گفته مشاور وزیر امور اقتصاد و دارایی، “در ایران روزانه 82 میلیارد تومان نان خریداری می‌شود.” یعنی به‌طور متوسط هر ایرانی روزانه هزار تومان نان خریداری می‌کند. سه منبع اصلی مصرف غلات در ایران؛ نان، برنج و ماکارونی است. گروه غذایی غلات شامل: گندم، برنج، جودوسر، آرد ذرت و سایر غلات است. نان، چلو، ماکارونی، غلات صبحانه و بلغور نیز نمونه‌هایی از غلات است. غلات از منابع غنی ویتامین ب و مواد معدنی هستند. براساس تحقیقی که توسط تیم پژوهشی فودکس در خردادماه 1402 انجام شده، میانگین مصرف سالیانه برنج، غلات و ماکارونی 2 برابر میزان مصرف جهانی است.
مصرف برنج در ایران
جالب است بدانید که سرانه مصرف برنج ایرانیان 36 کیلوگرم در سال است ولی این میزان در جهان معادل 44 کیلوگرم است که نشان می‌دهد ایرانیان برنج کمتری مصرف می‌کنند. فکر می کنید برنج قهوه‌ای بهتر است یا سفید؟
مصرف ماکارونی در ایران
شاید برایتان تعجب‌آور باشد که بدانید ایرانیان ۱/۴ مردم جهان ماکارونی می‌خورند. براساس یافته‌های پژوهشی فودکس، ایرانیان سالیانه 6 کیلوگرم ماکارونی مصرف می‌کنند، ولی این میزان در جهان 24 کیلوگرم در سال است. مقاله طرز تهیه ماکارونی گیاهی خوشمزه را حتما بخوانید تا بیشتر ماکارونی مصرف کنید.
میزان مصرف نان و غلات ایرانیان مطلوب است؟
وزارت بهداشت ایران، میزان مطلوب نان و غلات را برای ایرانیان 155 کیلوگرم در سال می‌داند. براساس گزارش ما هر ایرانی از این گروه مواد غذایی مصرف کافی دارد ولی متاسفانه ایرانیان بیشتر نان و غلات بدون سبوس مصرف می‌کنند.غلات کامل (با سبوس) غنی از مواد معدنی و ویتامین‌هاست.
فرصتی برای فعالان عرصه غذایی
با توجه به اینکه ایرانیان غلات کامل را زیاد مصرف نمی‌کنند و بیشتر از نان‌هایی اسنفاده می‌کنند که با آرد سفید تهیه شده، بنابراین برای فعالان عرصه غذایی فراهم می‌شود تا محصولاتی بر پایه غلات کامل تولید کنند.
غذاهای پروتئینی در “بشقاب من”
گروه غذاهای پروتئینی شامل: گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی، حبوبات، سویا و انواع آجیل است. این گروه منبع غنی هستند از خانواده ویتامین‌های گروه ب، ای، روی، منیزیم و آهن.
گوشت قرمز در سبد مصرفی خانوار
براساس پژوهش انجام شده توسط فودکس،مصرف سراه گوشت قرمز در ایرانیان بسیار پایین است (9 کیلوگرم در برابر 42 کیلوگرم در جهان). این تفاوت مصرف بدون شک به علت شرایط اقتصادی موجود است.
گوشت مرغ در سفره ایرانیان
میزان مصرف سرانه گوشت مرغ در ایرانیان بالاتر از میانگین جهانی است (24 کیلوگرم در برابر 15 کیلوگرم). این آمار نیز ناشی از بالا بودن قیمت گوشت قرمز است. هر چند گزارش‌های اخیر حاکی از کاهش مصرف گوشت مرغ است. مقاله طرز تهیه ساندویچ مرغ آسیایی را حتما بخوانید.
مصرف تخم‌مرغ در ایران
جای تاسف است که میزان مصرف تخم‌مرغ هم پایین‌تز از استاندارد جهانی است (سالیانه 11 کیلوگرم در برابر 15 کیلوگرم). راه‌های جلوگیری از ترک تخم مرغ آب‌پز را می‌دانید؟
جایگاه ماهی در بشقاب غذای ایرانیان
به‌رغم اینکه اینکه از نظر جغرافیایی در منطقه‌ای قرار دارد که دسترسی آسان به صید ماهی دارد، ولی مصرف ماهی و غذاهای دریایی نزد ایرانیان به‌خوبی جانیفتاده است و مردم از این منبع غنی از پروتئین به‌اندازه کافی استفاده نمی‌کنند(مصرف سرانه سالیانه 10 کیلوگرم در برابر 22 کیلوگرم). هر چند قیمت بالای ماهی نیز از علل کاهش مصرف آن در مردم است.
حبوبات در سبد غذایی
حبوبات در آشپزی ایرانی نقش اساسی دارد، ولی افزایش قیمت آن باعث کاهش مصرف نسبت به سال گذشته شده است. آمار ما نشان می‌دهد که همچنان میزان مصرف حبوبات در ایرانیان 3 برابر میانگین جهانی است (9 کیلوگرم در سال).
سوسیس و کالباس در بشقاب غذا
میانگین مصرف سوسیس و کالباس نسبت به میلنگین جهانی بسشیار پایین‌تر است (۳.۵ کیلوگرم در سال در برابر 16 کیلوگرم).
سویا در سفره ایرانی
مصرف سویا در آشپزی ایرانی هنوز جانیفتاده است. مصرف سویا در ایران بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است (۰.۵ در برابر 9 کیلوگرم).
آجیل، همراه قدیمی ایرانیان
آجیل، همراه قدیمی سفره‌های مناسبتی ایران است، ولی با قیمت بالای آجیل فکر می‌کنید سالیانه چند درصد از ایرانیان طعم آجیل را تست می‌کنند؟ شاید تعجب کنید که بدانید مصرف آجیل بالاتر از میانگین جهانی است (۴/۲ در برابر ۲/۸ کیلوگرم در سال).
میزان مصرف مواد پروتئینی در ایران
وزارت بهداشت ایران میزان مصرف مواد پروتئینی در ایران را 5/59 کیلوگرم در سال اعلام کرده (مجموع مصرف گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، سویا و آجیل). البته بالاترین تمر کز منابع پروتئینی ایرانیان گوشت مرغ است و سایر منابع پروتئینی از نظر دور مانده است.
میوه در سفره ایرانی
ما میوه و آبمیوه را به‌عنوان اصلی‌ترین نوع مصرف میوه در ایران بررسی کردیم و در تحقیقی که تیم پژوهشی فودکس ایران انجام داد، مشاهده کردیم که در سال‌های اخیر این مصرف کاهش یافته است (مصرف سالیانه 50 کیلوگرم در برابر 220 کیلوگرم). بدیهی است افزایش قیمت میوه یکی از علل اصلی کاهش مصرف آن است.
مصرف آبمیوه
آبمیوه در ایران نسبت به میانگین جهانی کمتر مصرف می‌شود (۷ کیلوگرم در برابر 52 کیلوگرم). این کاهش مصرف می‌تواند مرتبط با فرهنگ مصرف آبمیوه نزد ایرانیان باشد. شاید هم با قیمت یا حتی کیفیت آب‌میوه‌های بسته‌بندی ارتباطی مستقیم دارد.
میزان مصرف میوه از منظر وزارت بهداشت
وزارت بهداشت ایران میزان مصرف میوه برای هر ایرانی را سالیانه 2/102 کیلوگرم اعلام کرده است، ولی نتایج پژوهش ما در فودکس ایران نشان داد که این میزان از مصرف برای هر ایرانی وجود ندارد.
فرصتی برای نوآوری تولیدکنندگان آبمیوه
با توجه به آمار و ارقام ذکر شده مرتبط با مصرف میوه و آبمیوه، تولیدکنندگان این صنعت می‌توانند با ابتکار و توجه بیشتر بر ذائقه ایرانیان، محصولاتی (اعم از کمپوت، کنسرو و خشک) تولید کنند که تنوع بیشتری در محصول لحاظ شود. با این شیوه می‌توانند مصرف‌کنندگان را به خوردن بیشتر میوه ترغیب نمایند. فودکس ایران نیز آمادگی همکاری خود را با تولیدکنندگان این حوزه اعلام می‌کند تا در راستای سلامت ایرانیان گامی مهم بردارد.
سبزی در سفره ایرانی
سبزیجات به‌رغم اینکه کالری کمی دارند ولی منابع غنی ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. سبزیجات جزو جدانشدنی مواد مصرفی در آشپزی اایرانی است ولی در سال‌های اخیر شاهد کاهش مصرف آن در سفره ایرانی هستیم. میزان مصرف سبزیجات حدود نصف میانگین جهانی است. مصرف گوجه‌فرنگی تقریبا نزدیک میانیگن جهانی و پیاز دو برابر میانیگن جهانی است. اما مصرف سیب‌زمینی نصف میانیگن جهانی و سایر سبزیجات به‌شکل معناداری کمتر از میانیگن جهانی است.
میزان مصرف مطلوب سبزیجات
وزارت بهداشت میزان مصرف مطلوب سبزیجات را برای هر ایرانی 135 کیلوگرم اعلام کرده است. نتایج پژوهش ما (مصرف سبزی، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و پیاز) نشان داد که ایرانیان میزان مطلوب سبزیجات را مصرف نمی‌کنند.
جایگاه لبنیات در سفره ایرانی
گروه غذایی لبنیات در “بشقاب من” شامل: شیر، ماست، پنیر، شیر بدون لاکتوز و شیر و ماست سویا غنی‌شده است. ما در این پژوهش شیر، ماست، پنیر و دوغ را به‌عنوانی‌ترین اصلی‌ترین نوع مصرف لبنیات در ایرن بررسی کردیم. مصرف شیر در ایران به‌اندازه نصف میانگین جهانی است (38 کیلوگرم در برابر 61). طبعا کاهش مصرف ناشی از قیمت بالای آن می‌تواند باشد. مصرف پنیر هم نصف میانگین جهانی است (میزان مصرف سالیانه برای هر نفر 9 در برابر 18 کیلوگرم).ماست در ایران بیشتر از میانگین سایر کشورها استفاده می‌شود. دوغ مصرف جهانی ندارد. جالب است بدانید که هر فرد در ترکیه، سالیانه حدود 30 لیتر دوغ می‌نوشد و این رقم در ایران معادل 8 لیتر است.
ایرانیان لبنیات کمی مصرف می‌کنند
وزارت بهداشت ایران میزان مصرف مطلوب لبنیات برای هر ایرانی را سالیانه ۲/۹۱ لیتر اعلام کرده است. نتایج پژوهش ما در فودکس ایران نشان داد که ایرانیان کمتر از حد مطلوب لبنیات مصرف می‌کنند. فکر می‌کنید کلسیم دوغ بیشتر است یا شیر؟
روغن در سفره ایرانی
روغن‌ها، نمک و شکر جزو گروه غذایی محسوب نمی‌شوند، اما علاوه‌بر طعم‌دهی به غذاها دارای انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. اگر مایلید با انواع روغن گیاهی آشنا شوید، این مقاله را بخوانید.
تیم پژوهشی فودکس میزان مصرف کره، روغن، شکر، نوشابه‌های شیرین و نمک را به‌عنوان طعم‌دهنده‌ها و افزودنی‌های اصلی در ایران مورد بررسی قرار داده است. ما دریافتیم که میزان مصرف روغن و کره تقریبا نصف مصرف جهانیان است. وزارت بهداشت ایران میانگین مصرف سالیانه روغن را برای هر فرد، ۲۷/۳ کیلوگرم اعلام کرده است. پزوهش فودکس نشان داد مه میزان مصرف روغن ایرانیان بیش از حد مطلوب است.
سس در سفره ایرانی
مصرف سس در ایران تقریبا نصف میزان مصرف جهانی است (سالیانه 4 کیلوگرم در برابر ۷/۸).
مصرف نمک در ایران
میزان مصرف سرانه‌ی نمک در ایران دو برابر میانگین جهانی است (سالیانه تقریبا 3 کیلوگرم در برابر ۱/۵ کیلوگرم). مقاله معیارهای جدید سازمان بهداشت جهانی برای مصرف نمک را حتما مطالعه کنید.
جایگاه شکر در سفره ایرانی
میانگین مصرف شکر تقریبا نصف مصرف جهانی است (برای هر نفر سالیانه تقریبا 27 کیلوگرم در برابر 57 کیلوگرم).
چای و قهوه در سفره ایرانی
ما در فودکس‌ایران در این پژوهش، چای، قهوه و دمنونش را به‌عنوان اصلی‌ترین نوشیدنی مطلوب گرم در ایران بررسی کردیم. مصرف قهوه در ایران قدمت بیشتری از چای دارد. در حال حاضر ایرانیان چای را بر قهوه ترجیح می‌دهند. مصرف چای در ایران بیش از میانگین جهانی است ولی ایرانیان نسبت به جهانیان بسیار کمتر قهوه می‌نوشند.
حرف‌آخر
پژوهش ما در فودکس‌ایران نشان داد که “بشقاب من در ایران” با توصیه‌های غذایی “بشقاب من” متفاوت است. غلات و میوه بیشتر، در برابر سبزی و پروتئین کمتر شکل بشقاب ایرانی است. لبنیان نیز در مقایسه با توصیه‌ها مقدار کمتری است. فودکس ایران با هدف ایجاد فرهنگ غذایی بهتر، تلاش دارد تا مصرف غلات کامل را به‌عنوان مصرف صحیح در ایرانیان رواج دهد. بنابراین ما مشتاق هستیم با تولیدکنندگانی همکاری کنیم که به سلامت ایرانیان اهمیت می‌دهند و تولید محصولات سلامت‌محور را الگوی کسب و کارشان قرار دهند.
